W dzisiejszym świecie niejednokrotnie dochodzi do utworzenia zakładu podatkowego w innym kraju niż kraj zarejestrowania przedsiębiorstwa podatnika. Pojęcie zakładu pojawia się dość często w literaturze podatkowej dotyczącej podatków dochodowych. Czym jest zakład podatkowy, w jakich formach powstaje i jakie to niesie konsekwencje dla podatnika dowiecie się Państwo z poniższego wpisu.

 

Gdzie szukać definicji zakładu podatkowego?

Pojęcie zakładu podatkowego ma swoją definicję legalną zarówno w prawie krajowym, jak i międzynarodowym. I tak np. ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, że ilekroć mowa jest o zagranicznym zakładzie podatkowym oznacza to albo stałą placówkę albo plac budowy albo osobę, chyba że umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, stanowi inaczej.

Zakładem podatkowym będzie zatem stała placówka, poprzez którą podmiot mający miejsce zamieszkania na terytorium jednego państwa wykonuje całkowicie lub częściowo działalność na terytorium innego państwa. Zakładem takim będzie w szczególności oddział, przedstawicielstwo, biuro, fabryka, warsztat albo miejsce wydobywania bogactw naturalnych. Dodatkowo za zakład podatkowy ustawa uznaje plac budowy, budowę, montaż lub instalację, prowadzone na terytorium jednego państwa przez podmiot mający miejsce zamieszkania na terytorium innego państwa. I co równie częste w praktyce zakładem może  być osoba działająca w innym kraju, która posiada od przedsiębiorcy pełnomocnictwo do zawierania w jego imieniu umów.

W ostatnim czasie polskie organy podatkowe miały zakusy aby pracownika wykonującego zdalnie pracę uznać za zakład podatkowy przedsiębiorcy.

Niezależnie od powyższej definicji, to czym jest zakład podatkowy zdefiniowane jest także w każdej umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania. Poniżej wyjaśnię, w podziale na rodzaje zakładów podatkowych, jak określa się je w ramach wspomnianych umów bilateralnych.

 

Zakład podatkowy a stała placówka

W rozumieniu postanowień umów międzynarodowych zakład podatkowy oznacza stałą placówkę, przez którą całkowicie lub częściowo prowadzona jest działalność przedsiębiorstwa. Jest to przede wszystkim, ale nie wyłącznie, miejsce zarządu, filia czy biuro przedsiębiorcy w innym kraju. Zakładem podatkowym będzie też fabryka, warsztat, kopalnia, kamieniołom czy miejsce wydobywania zasobów naturalnych. Za zakład podatkowy uznać można także inne placówki jeżeli przedsiębiorca utrzymuje je w innym kraju w celu prowadzenia swojej zasadniczej działalności lub jej części. Zakładem podatkowym może być zatem pomieszczenie, budynek ale też część powierzchni ziemskiej czyli nieruchomości gruntowa. Zwykły plac może być zakładem podatkowym przedsiębiorcy. Konkludując – placówką taką będzie w zasadzie każde miejsce wykorzystywane regularnie do wykonywania działalności gospodarczej. Aby uznać placówkę za zakład podatkowy musi to być jednakże stała placówka. Brak stałości oznacza, że nie mamy do czynienia z zakładem podatkowym.

 

Jakie placówki nie tworzą zakładu podatkowego?

Umowy bilateralne o unikaniu podwójnego opodatkowania mówią nam także o tym jakie placówki zakładami podatkowymi być nie mogą. I tak nie są nimi te placówki, które służą wyłącznie do składowania, wystawiania lub dostarczania dóbr lub towarów należących do przedsiębiorstwa. Zakładem podatkowym nie są także placówki, które utrzymywane są przez przedsiębiorcę wyłącznie w celu prowadzenia dla przedsiębiorstwa jakiejkolwiek innej działalności o charakterze przygotowawczym lub pomocniczym. Nawet wówczas gdy mają one charakter stały nie implikują konsekwencji podatkowych. Umowy wymieniają kilka rodzajów placówek, które nie tworzą zakładów. Każdorazowo zatem, nawet jeżeli dany przedsiębiorca prowadzi działalność w ramach placówki zagranicznej, trzeba indywidualnie ocenić czy aby nie jest to placówka o jakiej mowa w niniejszym punkcie. Przykładowo jeżeli biuro polskiego podatnika np. w Niemczech czy Czechach  wykonuje jedynie czynności  reklamowe nie prowadzi to do powstania zakładu podatkowego w żadnym z tych państw.

 

Plac budowy jako zakład podatkowy

Bardzo specyficznym zakładem podatkowym jest też plac budowy lub miejsce gdzie są prowadzone prace konstrukcyjne, montażowe lub instalacyjne. Zakład podatkowy powstaje jeżeli prace lub czynności trwają dłużej niż dwanaście miesięcy – zazwyczaj. Niektóre umowy jak np. umowa z Królestwem Norwegii przewiduje jednak inne terminy, w tym przypadku zakład powstaje jeżeli prace te trwają 18 miesięcy, w przypadku Estonii jest to z kolei 9 miesięcy. W nauce prawa podkreśla się przy tym, że drobne naprawy bądź prace konserwacyjne nie wchodzą co do zasady w zakres prac budowlanych (tak np. Umowa o roboty budowlane, red. M. Jamroży, Gdańsk 2012, s. 129). W każdym razie długo prowadzone budowy mogą prowadzić do powstania zakładu podatkowego w miejscach ich wykonywania.

 

Zakład podatkowy a przedstawiciel przedsiębiorcy

Równie charakterystyczną formą zakładu podatkowego przedsiębiorcy jest jego niezależny przedstawiciel. Taki niezależny przedstawiciel musi jednak działać w imieniu przedsiębiorstwa oraz posiadać i zwyczajowo wykonywać pełnomocnictwo do zawierania umów w imieniu przedsiębiorstwa w innym państwie. Nawet w takiej sytuacji nie dojdzie do powstania zakładu jeżeli przedstawiciel będzie działał np. jedynie w obszarze pomocniczym. W umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania są zawarte ponadto informacje, zgodnie z którymi nie uważa się, że przedsiębiorstwo posiada zakład podatkowy w innym państwie tylko z tego powodu, że prowadzi ono w tym Państwie działalność poprzez maklera, komisanta albo innego niezależnego przedstawiciela. Osoby te muszę jednak działać w takim charakterze w ramach swojej zwykłej działalności. Tak więc do powstania zakładu podatkowego nie dojdzie na skutek zaangażowania każdego pracownika, zleceniobiorcy czy przedstawiciela. Taka osoba, przedstawiciel, musi bowiem być uprawniony do zawierania umów w imieniu przedsiębiorcy.

 

Czy zakład podatkowy jest odrębną jednostką?

Nie, zakład podatkowy nie jest odrębną jednostką. Zakład podatkowy jest tylko wyodrębnioną organizacyjnie i majątkowo częścią działalności gospodarczej prowadzonej na przykład przez polskiego przedsiębiorcę. Nie oznacza to, że przedsiębiorca ma jednakże w takiej sytuacji dwie jednostki: macierzystą i zakład podatkowy.  Co prawda zakład podatkowy położony za granicą musi prowadzić własne księgi rachunkowe zgodnie z przepisami kraju, w którym się znajduje, ale nie oznacza to odrębności podmiotowej.

 

Opodatkowanie zakładu podatkowego

Na koniec wspomnę, że z regulacji zawartych w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania wynika, że jeżeli przedsiębiorstwo wykonuje działalność za pośrednictwem zakładu podatkowego w innym kraju, to musi w nim przypisać temu zakładowi takie zyski, jakie mógłby on osiągnąć, gdyby wykonywał taką samą lub podobną działalność w takich samych lub podobnych warunkach jako samodzielne przedsiębiorstwo i był całkowicie niezależny w stosunkach z przedsiębiorstwem, którego jest zakładem. Innymi słowy –  dochód polskiego podatnika z tytułu działalności zakładu podatkowego utworzonego na terenie Niemiec będzie opodatkowany w Niemczech. Przy ustalaniu zysków zakładu podatkowego, podatnik będzie mógł jednak odliczyć nakłady ponoszone na rzecz zakładu włącznie z kosztami zarządzania i ogólnymi kosztami administracyjnymi niezależnie od tego, czy powstały w Polsce czy w Niemczech.

 

Mam nadzieję, że udało mi się Państwu nieco przybliżyć kwestie związane w powstaniem zakładu podatkowego poza granicami kraju. Z mojego doświadczenia wynika, że niestety nie wszyscy przedsiębiorcy mają świadomość istnienia tejże instytucji  i dowiadują się o niej dopiero od zagranicznych urzędów podatkowych. Nie muszę przekonywać, że pozyskanie wiedzy dopiero na tym etapie wiąże się nieuchronnie z niezbyt przyjemnymi skutkami fiskalnymi.

Podatek od pożyczki jest wprost przewidziany przepisami ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Podatkowi temu podlegają m.in. umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Opodatkowaniu podlegają także zmiany umów pożyczek.

Poniżej omówię PCC od pożyczki, z naciskiem na te przypadki, które często mają miejsce w praktyce, a jednocześnie objęte są zwolnieniem, a więc pożyczki rodzinne.

 

Podatek od pożyczki

Zgodnie z brzmieniem art. 720 kodeksu cywilnego przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki może być zwarta w dowolnej formie (ustnej, pisemnej, w formie aktu notarialnego). Umowa pożyczki winna być zawarta w formie dokumentowej wówczas, gdy przekracza 1.000,00 złotych. Jest to forma przewidziana tylko dla celów dowodowych. Niezastosowanie tej formy nie skutkuje nieważnością dokonanych czynności.

W przypadku umów z elementem zagranicznym, podatek od umowy pożyczki wystąpi jeżeli jej przedmiotem są:

• rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą,
  w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie zatem z wolą ustawodawcy o tym czy pożyczka podlega opodatkowaniu PCC, decyduje miejsce jej dokonania i miejsce położenia rzeczy będącej przedmiotem transakcji. Przykładowo jeżeli w przypadku pożyczki pieniężnej sama umowa zostanie zawarta za granicą i pożyczkobiorca otrzyma przelew z zagranicznego konta pożyczkodawcy, podatek od umowy pożyczki, nie wystąpi.

Wyjaśnię, że podatek PCC od pożyczki ciąży na pożyczkobiorcy.

Podatek od pożyczki wynosi co do zasady 0,5 % kwoty pożyczki i bez znaczenia jest to czy została ono udzielona w sposób oprocentowany czy też nie. Trzeba jednak pamiętać, że podatek od pożyczki może być opodatkowany również stawką 20%, jeżeli przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej biorący pożyczkę z tzw. zerowej grupy podatkowej, powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Poza tym omawiany podatek od pożyczki nie wystąpi jeżeli umowa pożyczki, dokonywana będzie w warunkach określonych w art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z ustawą nie ma obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych w przypadku, jeśli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona z podatku VAT z tytułu dokonania tej czynności.

 

Podatek od pożyczki prywatnej

Pisząc podatek od pożyczki prywatnej mam na myśli pożyczkę zawartą pomiędzy osobami należącymi do I grupy podatkowej w rozumieniu podatku od spadków i darowizn. Dotyczy to takich członków rodziny jak małżonek, rodzice, dziadkowie czy pradziadkowie, a także dzieci, wnuków, prawnuków, pasierba, ojczyma, macochy, rodzeństwa, teściów, zięcia oraz synowej.

Podatek od pożyczki prywatnej nie wystąpi jeżeli wysokość pożyczki pomiędzy tymi osobami nie przekroczy kwoty wolnej od podatku od spadków i darowizn, określonej dla tej grupy podatkowej, a więc na chwilę pisania niniejszego opracowania kwoty 10 434 zł. Co bardzo istotne, ustawodawca wymaga aby przy obliczaniu tej kwoty zsumować wszystkie pożyczki od tego samego pożyczkodawcy z ostatniego roku i 5 lat poprzedzających ten rok.

Powyżej tej kwoty pożyczka będzie opodatkowana podatkiem PCC w standardowej wysokości czyli 0,5 %.

 

Podatek od pożyczki w rodzinie

Poza tym ustawodawca wprowadził jeszcze jedną regulację, gdzie podatek od pożyczki w rodzinie nie wystąpi, a mianowicie całkowite zwolnienie pożyczek zawieranych między członkami najbliższej rodziny takimi jak małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Inaczej niż przy poprzednio omówionym zwolnieniu, z tej opcji nie będą mogły skorzystać osoby takie jak zięć, synowa oraz teściowie.

Co bardzo ważne, podatek od pożyczki rodzinnej nie będzie obligował pożyczkobiorcy tylko wówczas gdy otrzyma on pożyczkę pieniężną. Tym samym pożyczek rzeczy oznaczonych co do gatunku całkowite zwolnienie nie obejmuje.

Aby skorzystać z tego zwolnienia należy bezwzględnie spełnić dwa warunki tj.

• złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności, tj. od dnia zawarcia umowy pożyczki,
• udokumentować otrzymanie przez biorącego pożyczkę pieniędzy na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

W judykaturze wskazano, że ustawodawca nie wymaga aby rachunek bankowy, na który wpłacane zostaną pieniądze z udzielonej pożyczki, był rachunkiem pożyczkobiorcy.

Nadmienię, że nie ma obowiązku składania deklaracji wówczas, gdy umowa pożyczki jest zawarta w formie aktu notarialnego. Nadal jednak należy udokumentować jej otrzymanie w sposób, który wyżej wskazałam. Jak potwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 17 lutego 2011 r., sygn.akt III SA/Po 678/10 brak złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 14 dni od daty dokonania czynności, powoduje utratę prawa do zwolnienia z obowiązku podatkowego. Podatek od pożyczki w rodzinie będzie trzeba zatem zapłacić jeżeli nie wypełni się powyższego obowiązku.

Istotą tego zwolnienia jest zniesienie obciążeń podatkowych w przypadku przesunięcia określonej kwoty pieniężnej w drodze pożyczki na rzecz osób najbliższych, ale z drugiej strony podkreśla się konieczność udowodnienia faktu otrzymania pożyczki na rachunek bankowy ma na celu zapobieżenia nadużywaniu tej instytucji poprzez udzielanie fikcyjnych pożyczek, stąd przewidziany w ustawie warunek ich dokumentowania.

W ostatnim czasie nasilają się kontrole skarbowe, dlatego postanowiłam wyjaśnić czym jest kontrola skarbowa, jak przebiega i jakie skutki  może przynieść. Podkreślam na samym wstępie, że na bazie obowiązujących przepisów można mówić o dwóch rodzajach kontroli tj. kontroli podatkowej oraz kontroli celno – skarbowej. Ponieważ potocznie o tej pierwszej z nich większość z Państwa mówi, że jest to właśnie kontrola skarbowa, dla uproszczenia będę się posługiwała tym nazewnictwem mając na myśli kontrolę prowadzoną na podstawie Ordynacji podatkowej.

 

Kontrola skarbowa

Akcentuję, że zgodnie z ustawą o Krajowej Administracji Skarbowej kontroli celno – skarbowej podlega przestrzeganie przepisów prawa podatkowego, prawa celnego, dewizowego i wiele innych kwestii, a należy ona co do zasady, z jednym wyjątkiem, od kompetencji naczelnika urzędu celno – skarbowego. Natomiast kontrola podatkowa – jeszcze raz przypomnę określana na potrzeby niniejszego opracowania jako kontrola skarbowa – uregulowana została przepisami ustawy Ordynacja podatkowa. Zgodnie z ustawą organ kontroli to organ podatkowy pierwszej instancji czyli co do zasady naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celno-skarbowego, wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa.

Niestety rezultatem takiej kontroli może być czasem odpowiedzialność karno – skarbowa podatnika, albowiem okaże się, że podatnik popełnił jakieś przestępstwo skarbowe, przykładowo kontrola skarbowa wykaże, że podatnik uczestniczył świadomie w karuzeli podatkowej.

Poza prowadzeniem wskazanych kontroli, organy podatkowe mogą dokonywać także czynności sprawdzających, które mają ograniczony zakres, w szczególności mogą one dotyczyć dokumentacji i służą raczej korekcie na przykład błędów rachunkowych zawartych w deklaracjach niż błędów o charakterze merytorycznym.

 

Co kontroluje urząd skarbowy

Kontrola podatkowa, czyli w niniejszym opracowaniu określana mianem kontrola skarbowa polega na sprawdzeniu, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Tego rodzaju kontrola z urzędu skarbowego ma za zadanie sprawdzenie, czy podatnicy, płatnicy, inkasenci oraz następcy prawni wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów ustaw podatkowych, aktów wykonawczych oraz z postanowień ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, a także aktów prawa wspólnotowego. Kontrola może sprowadzać się m.in. do sprawdzenia terminowości składania deklaracji lub wpłacania zadeklarowanych podatków, co może być elementem czynności sprawdzających (patrz wyrok WSA w Gliwicach z dnia 07.03.12 r. wydany w sprawie III SA/Gl 1061/11).

Bardzo często omawiana kontrola skarbowa poprzedza postępowanie podatkowe, służąc wstępnemu zbadaniu stanu faktycznego i zebraniu materiału dowodowego, który może być wykorzystany w postępowaniu podatkowym.

Kontrola skarbowa podejmowana jest z urzędu, zazwyczaj na skutek:

• donosu,
• kontroli przeprowadzonej u kontrahentów,
• stwierdzonych w toku czynności sprawdzających nieprawidłowości.

 

Jak wygląda kontrola z urzędu skarbowego

Kontrola urzędu skarbowego rozpoczyna się od doręczenia kontrolowanemu lub osobie przez niego upoważnionej upoważnienia do jej przeprowadzenia oraz okazanie legitymacji służbowej. Aczkolwiek kontrola skarbowa może być też wszczęta tylko po okazaniu legitymacji służbowej kontrolowanemu, gdy czynności kontrolne są niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia.

Wszczęcia kontroli, jak już wyżej wspominałam dokonuje się z urzędu.

Uprawnienia organu kontroli są bardzo szerokie, poczynając od wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń kontrolowanego, lokali mieszkalnych, poprzez legitymowanie osób, przesłuchanie świadków i kontrolowanego aż po zasięganie opinii biegłych.

W trakcie kontroli, kontrolowany może udzielić pełnomocnictwa do reprezentowania go, często pełnomocnikiem tym jest właściciel biura rachunkowego prowadzącego księgowość kontrolowanego, a w poważniejszych sprawach doradca podatkowy bądź radca prawny.

Przebieg kontroli kontrolujący dokumentuje w protokole. Stan faktyczny może być dodatkowo utrwalony za pomocą aparatury rejestrującej obraz i dźwięk bądź na informatycznych nośnikach danych.

Kontrolowany, który nie zgadza się z ustaleniami protokołu, może w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia, wskazując równocześnie stosowne wnioski dowodowe, a następnie organ ma 14 dni na ich rozpatrzenie.

 

Czas trwania kontroli

Zgodnie z ogólną zasadą, kontrola skarbowa powinna zostać zakończona bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie wskazanym w upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli. Jeżeli jest ona prowadzona u przedsiębiorcy to nie powinna łącznie z innym kontrolami w jednym roku kalendarzowym przekraczać w odniesieniu do:

• mikroprzedsiębiorców – 12 dni roboczych;
• małych przedsiębiorców – 18 dni roboczych;
• średnich przedsiębiorców – 24 dni roboczych;
• pozostałych przedsiębiorców – 48 dni roboczych.

W tym miejscu nadmienię, że przedsiębiorcy mają obowiązek prowadzenia i przechowywania w swojej siedzibie specjalnej książki kontroli. Książka kontroli może być prowadzona w jednej z dwóch postaci :

• papierowej
• elektronicznej.

Proszę też pamiętać, że zgodnie z brzmieniem art. 83 § 1 Kodeksu karnego skarbowego kto osobie uprawnionej do przeprowadzenia podatkowej udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej, w szczególności kto wbrew żądaniu tej osoby nie okazuje księgi lub innego dokumentu dotyczącego prowadzonej działalności gospodarczej lub księgę lub inny dokument niszczy, uszkadza, czyni bezużytecznymi, ukrywa lub usuwa, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. Nie warto zatem podejmować tego rodzaju działań, a raczej korzystać z pomocy profesjonalistów w tym zakresie.

 

Omówiona wyżej kontrola skarbowa, zgodnie z fachowym nazewnictwem oznacza kontrolę podatkową, przewidzianą przepisami Ordynacji podatkowej.

Obecnie wielu Polaków, tak tych mieszkających w kraju, jak i za granicą, czerpie zysku ze sprzedaży akcji. W konsekwencji przychodzi moment, w którym należy rozliczyć podatek od sprzedaży akcji. Dochód osiągnięty z tego tytułu podlega opodatkowaniu dopiero w momencie zbycia akcji. Pewne szczegóły opiszę poniżej.

 

Podatek od sprzedaży akcji

Jeżeli mówimy o pojęciu „sprzedaż akcji podatek”, myślimy o podatku dochodowym i o podatku od czynności cywilnoprawnych. O tym pierwszym napiszę Państwu w kolejnych punktach. Natomiast jeżeli chodzi o podatek od czynności cywilnoprawnych to wyjaśniam, iż co do zasady zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 9 września 2000 r. o PCC podatkowi temu podlegają umowy sprzedaży. Podatek ten ciąży na kupującym.
Proszę jednak pamiętać, że czasem pomimo istnienia obowiązku podatkowego, sprzedaż akcji będzie podlegała zwolnieniu z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Konkretyzując, zgodnie z art. 9 pkt 9 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zwalnia się od tegoż podatku sprzedaż praw majątkowych, będących instrumentami finansowymi:
a) firmom inwestycyjnym oraz zagranicznym firmom inwestycyjnym,
b) dokonywaną za pośrednictwem firm inwestycyjnych lub zagranicznych firm inwestycyjnych,
c) dokonywaną w ramach obrotu zorganizowanego,
d) dokonywaną poza obrotem zorganizowanym przez firmy inwestycyjne oraz zagraniczne firmy inwestycyjne, jeżeli prawa te zostały nabyte przez te firmy w ramach obrotu zorganizowanego
– w rozumieniu przepisów ustawy z 29.07.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi.

Kiedy zapłacić podatek od sprzedaży akcji?
Chciałabym zwrócić uwagę Państwa na to, że podatek od sprzedaży akcji nie zawsze musi być płacony w Polsce.
Zgodnie z art. 3 ust 2a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy). W myśl natomiast art. 3 ust 2 b ustawy za dochody (przychody) osiągane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez podatników, o których mowa w ust. 2a uważa w szczególności dochody (przychody) z papierów wartościowych oraz pochodnych instrumentów finansowych niebędących papierami wartościowymi, dopuszczonych do publicznego obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach regulowanego rynku giełdowego, w tym uzyskane ze zbycia tych papierów albo instrumentów oraz z realizacji praw z nich wynikających. Co jednak najważniejsze zgodnie z art. 4a ustawy PIT przepisy te winno się stosować z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska. Stosowne umowy pozwalają opodatkować zyski ze sprzedaży akcji, osiągane na polskiej giełdzie poza Polską. Zyski z przeniesienia tego rodzaju majątku podlegać mogą na kanwie zapisów tych umów opodatkowaniu tylko w tym umawiającym się państwie, w którym przenoszący własność ma miejsce zamieszkania lub siedzibę.
Przy tej okazji nadmienię jedynie, że czasem w użyciu pojawia się także pojęcie podatek od zysków giełdowych, jest ono pojęciem szerszym niż podatek z tytułu sprzedaży akcji bo obejmuje on podatek od różnorakich zysków instrumentami finansowymi, nie tylko z tytułu wspomnianej sprzedaży akcji, a więc nie jest to pojęcie zamienne. Podatek od sprzedaży akcji zaliczany jest to grupy podatków z zysków kapitałowych.

Sprzedaż akcji jaki PIT winien złożyć podatnik?
Podatnik winien złożyć PIT 38, jeżeli w danym roku uzyskał przychody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, a więc na przykład ze sprzedaży akcji. Zeznanie PIT-38 należy złożyć we właściwym urzędzie skarbowym, a także dokonać płatności podatku wykazanego w treści zeznania najpóźniej do końca kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
Należy też pamiętać, że jeżeli chodzi o sprzedaż akcji za granicą np. na zagranicznej giełdzie to do zeznania PIT-38 konieczne będzie dołączenia także załącznika PIT/ZG. W przypadku opodatkowania dochodów ze sprzedaży akcji poza granicami kraju podatnik nie otrzyma oczywiście informacji PIT – 8C, jaki otrzymałby od polskiego biura maklerskiego.

Jaki podatek od sprzedaży akcji?
Podatnik powinien podatek od zysków kapitałowych, o czym wyżej wspominałam. Dodam, że zgodnie z polskimi przepisami podatkowymi źródłami przychodów są m.in. kapitały pieniężne i prawa majątkowe.

Jest to podatek zryczałtowany. Wiele osób zna go pod hasłem „podatek Belki”.

Jak rozliczyć sprzedaż akcji?
Aby rozliczyć sprzedaż akcji należy ustalić dochód. Dochód ten podlega opodatkowaniu 19% zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Dochodem w przypadku zbycia odpłatnego papierów wartościowych, jakimi są akcje, jest suma przychodów minus koszty uzyskania przychodów, najogólniej mówiąc. Te koszty równe są (co do zasady) sumie wydatków na objęcie lub nabycie akcji, ale nie tylko.

 

W niniejszym wpisie przybliżyłam Państwu jedynie podatek od sprzedaży akcji. Nabycie i zbycie akcji może jednak powodować pewne kontrowersje w stosunkach rodzinnych, o czym możecie Państwo przeczytać tutaj.

Exit tax czyli inaczej podatek od niezrealizowanych zysków bądź podatek od wyjścia jest podatkiem płaconym w związku ze zmianą rezydencji podatkowej bądź też w związku z przeniesieniem przez podatnika do innego państwa składnika majątku.

Przesłanką do zastosowania tej regulacji jest utrata przez Polskę prawa do opodatkowania dochodów z przyszłego zbycia przenoszonego składnika majątku.

Poniżej krótko opiszę tę regulację.

 

Exit tax

Podatek exit tax jest przewidziany w art. 24 f i nast. ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz art. 30 da i nast. Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Został on wprowadzony do polskiego systemu podatkowego od 2019 roku w wyniku implementacji Dyrektywy Rady (UE) 2016/1164 z dnia 12 lipca 2016 r. ustanawiającej przepisy mające na celu przeciwdziałanie praktykom unikania opodatkowania, które mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego.

Co do zasady opodatkowaniu podatkiem exit tax podlega osiągnięcie niezrealizowanych zysków z działalności gospodarczej (por. A. Nowak-Piechota, Exit tax: opodatkowanie dochodów z niezrealizowanych zysków w praktyce, Lex/el 2018), choć nie tylko.

Generalnie opodatkowaniu poprzez omawiany podatek exit tax podlega:

– przeniesienie składnika majątku poza terytorium Rzeczpospolitej polskiej, w wyniku którego Polska traci prawo do opodatkowania dochodów ze zbycia tego składnika majątku, przy czym przenoszony składnik majątku pozostaje własnością tego samego podmiotu;

– zmiana rezydencji podatkowej przez podatnika podlegającego w Rzeczypospolitej Polskiej obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu), w wyniku której Rzeczpospolita Polska traci prawo do opodatkowania dochodów ze zbycia składnika majątku będącego własnością tego podatnika, w związku z przeniesieniem jego siedziby lub zarządu do innego państwa, w tym w związku z transgranicznym przekształceniem.

Podstawę opodatkowania podatkiem od dochodów z niezrealizowanych zysków stanowi suma dochodów z niezrealizowanych zysków ustalonych dla poszczególnych składników majątku.

W przypadku osób fizycznych i składnika majątku niezwiązanego z działalnością gospodarczą opodatkowaniu podatkiem od dochodów z niezrealizowanych zysków podlegają tylko następujące składniki majątku: ogół praw i obowiązków w spółce niebędącej osobą prawną, udziały w spółce, akcje i inne papiery wartościowe, pochodne instrumenty finansowe oraz tytuły uczestnictwa w funduszach kapitałowych, jeżeli podatnik ma miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez łącznie co najmniej pięć lat w dziesięcioletnim okresie poprzedzającym dzień zmiany rezydencji podatkowej.

Warto wiedzieć, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z dnia 7 października 2020 r. , wydanym w sprawie o sygn. I SA/Bd 375/20 orzekł, że podatek exit tax nie ma zastosowania w sytuacji dokonania między członkami rodziny darowizny mienia należącego do majątku osobistego darczyńcy.

 

Zmiana rezydencji podatkowej

Wiedzę w zakresie zmiany rezydencji podatkowej możecie Państwo zgłębić m.in we wpisie zmiana rezydencji podatkowej.

W niniejszym wpisie kwestia ta będzie poruszana wyłącznie w odniesieniu do sytuacji, w której składnik majątkowy przenoszony za granicę może wiązać się z podatkiem od niezrealizowanych zysków.

Warto wiedzieć, że w stosunku do osób fizycznych ustawa w ogóle wyłączona opodatkowanie jeżeli składnik majątku, według stawek rynkowych, nie przekracza kwoty 4.000.000 zł. Wyobraźmy sobie zatem, że podatnik zmienia ośrodek interesów życiowych z terytorium Polski na terytorium Hiszpanii. W rezultacie, w przyszłości utraci on status polskiego rezydenta podatkowego, a uzyska rezydencję podatkową w Hiszpanii. Po zmianie rezydencji będzie zatem podlegał obowiązkowi podatkowemu w Hiszpani od całości przychodów/dochodów, w tym także osiąganych poza tym krajem. W Polsce pozostanie po przeprowadzce np. lokal mieszkalny podatnika, akcje, środki pieniężne. Podatnik pomimo, że papiery wartościowe podlegają opodatkowaniu podatkiem od wyjścia, nie zapłaci go jeżeli ich wartość nie przekroczy kwoty 4.000.000 zł.

Trzeba pamiętać, że każdorazowo przeniesienie składnika majątku za granicę w związku ze zmianą rezydencji, należy oceniać nie tylko pod kątem wartości tegoż składnika, ale przede wszystkim ustalić czy w związku ze zmianą rezydencji Polska w ogóle traci prawo do opodatkowania zbycia tego składnika w przyszłości.

Polskie ustawy przewidują  szerszy zakres opodatkowania podatkiem exit tax, aniżeli wynika to z dyrektywy.

Wśród nowych rozwiązań wprowadzonych do porządku prawnego przez reformę nazywaną Polskim ładem jest tzw. ulga na powrót czyli częściowe zwolnienie z podatku PIT osób, które po dłuższym pobycie zagranicznym zdecydują się na ponowne przeniesienie rezydencji podatkowej do Polski począwszy od 2022 roku. Ulga ta nie dotyczy osób, które nigdy nie mieszkały w Polsce.
Poniżej przybliżę zasady przedmiotowej ulgi.

Ulga na powrót.

Zasady korzystania z ulgi

Zgodnie z brzmieniem art. 21 ust 1 pkt 152 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku dochodowego są przychody podatnika, który przeniósł miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85 528 zł. Ulga na powrót obejmuje przychody osiągnięte:
– ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy,
– z określonych umów zlecenia,
– z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej na zasadach ogólnych, podatkiem liniowym oraz ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
Dochody z innych źródeł, wyżej nie wyszczególnionych, jak chociażby umowy o dzieło, nie korzystają z omawianego zwolnienia.
Ulga na powrót nie zwalnia ani z konieczności opłacania składek na ubezpieczenia społeczne ani od opłaty składki zdrowotnej, która to składka budzi tyle kontrowersji od początku 2022 roku. Tym samym podatnik, któremu powrót z zagranicy umożliwia skorzystanie z ulgi w podatku dochodowym musi się liczyć z koniecznością opłacania składki zdrowotnej od każdej zarobionej złotówki.
Ulga na powrót obowiązywać będzie w czterech kolejno po sobie następujących latach podatkowych, licząc od początku roku, w którym podatnik przeniósł to miejsce zamieszkania, albo od początku roku następnego. Przykładowo jeżeli powrót do Polski nastąpi w 2022 roku, podatnik może skorzystać z ulgi albo w latach 2022 -2025 albo w latach 2023-2026.

 

Warunki skorzystania z ulgi na powrót
Przychody podatnika do wysokości wyżej wskazanej tj. kwoty 85 528 zł rocznie będą zwolnione pod warunkiem, że:
1) w wyniku przeniesienia miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podatnik podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, a zatem posiada w Polsce rezydencję podatkową oraz
2) podatnik nie miał miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie obejmującym:
a) trzy lata kalendarzowe poprzedzające bezpośrednio rok, w którym zmienił miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz
b) okres od początku roku, w którym zmienił miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, do dnia poprzedzającego dzień, w którym zmienił miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz
3) podatnik:
a) posiada obywatelstwo polskie, Kartę Polaka lub obywatelstwo innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej lub
b) miał miejsce zamieszkania:
– nieprzerwanie co najmniej przez okres, o którym mowa w pkt 2, w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Konfederacji Szwajcarskiej, Australii, Republice Chile, Państwie Izrael, Japonii, Kanadzie, Meksykańskich Stanach Zjednoczonych, Nowej Zelandii, Republice Korei, Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej lub Stanach Zjednoczonych Ameryki, lub
– na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieprzerwanie przez co najmniej 5 lat kalendarzowych poprzedzających okres, o którym mowa w pkt 2, oraz
4) posiada certyfikat rezydencji lub inny dowód dokumentujący miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w okresie niezbędnym do ustalenia prawa do tego zwolnienia, oraz
5) nie korzystał uprzednio, w całości lub w części, z tego zwolnienia – w przypadku podatników, którzy ponownie przeniosą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Ulga na powrót przysługuje także w odniesieniu do przychodów zagranicznych tj. podatnik może otrzymywać dochód np. z tytułu zatrudnienia w podmiocie zagranicznym, o ile tylko zmienił rezydencję podatkową na Polską bo przykładowo pracę tę wykonuje zdalnie, z terenu RP. Źródło zarobkowania jest bowiem, z punktu widzenia prawa do ulgi, bez znaczenia.
Ulga na powrót będzie mogła być zastosowana tylko raz. Jeżeli zatem w okresie obowiązywania ulgi na powrót podatnik znów zmieni swoją rezydencję podatkową, a potem ponownie stanie się polskim rezydentem podatkowym, nie będzie mógł zastosować ulgi po raz drugi.
Jak widać ustawodawca postanowił, że omawiana nowa ulga podatkowa przysługuje też obywatelom innych krajów, o ile oczywiście spełniają warunki do jej uzyskania.
Co jednak bardzo istotne, preferencja ta przysługuje jedynie tym podatnikom, którzy wrócili do Polski w roku 2022. Tym z nich, którzy wrócili wcześniej, a dopiero w bieżącym roku rozpoczęli pracę/prowadzenie działalności gospodarczej, ustawodawca nie zapewnił zwolnienia w podatku PIT. Ulga może być stosowana już w trakcie roku.