Zakład podatkowy firmy w innym kraju

W dzisiejszym świecie niejednokrotnie dochodzi do utworzenia zakładu podatkowego w innym kraju niż kraj zarejestrowania przedsiębiorstwa podatnika. Pojęcie zakładu pojawia się dość często w literaturze podatkowej dotyczącej podatków dochodowych. Czym jest zakład podatkowy, w jakich formach powstaje i jakie to niesie konsekwencje dla podatnika dowiecie się Państwo z poniższego wpisu.

Gdzie szukać definicji zakładu podatkowego?

Pojęcie zakładu podatkowego ma swoją definicję legalną zarówno w prawie krajowym, jak i międzynarodowym. I tak np. ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, że ilekroć mowa jest o zagranicznym zakładzie podatkowym oznacza to albo stałą placówkę albo plac budowy albo osobę, chyba że umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, stanowi inaczej.

Zakładem podatkowym będzie zatem stała placówka, poprzez którą podmiot mający miejsce zamieszkania na terytorium jednego państwa wykonuje całkowicie lub częściowo działalność na terytorium innego państwa. Zakładem takim będzie w szczególności oddział, przedstawicielstwo, biuro, fabryka, warsztat albo miejsce wydobywania bogactw naturalnych. Dodatkowo za zakład podatkowy ustawa uznaje plac budowy, budowę, montaż lub instalację, prowadzone na terytorium jednego państwa przez podmiot mający miejsce zamieszkania na terytorium innego państwa. I co równie częste w praktyce zakładem może  być osoba działająca w innym kraju, która posiada od przedsiębiorcy pełnomocnictwo do zawierania w jego imieniu umów.

W ostatnim czasie polskie organy podatkowe miały zakusy aby pracownika wykonującego zdalnie pracę uznać za zakład podatkowy przedsiębiorcy.

Niezależnie od powyższej definicji, to czym jest zakład podatkowy zdefiniowane jest także w każdej umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania. Poniżej wyjaśnię, w podziale na rodzaje zakładów podatkowych, jak określa się je w ramach wspomnianych umów bilateralnych.

Zakład podatkowy a stała placówka

W rozumieniu postanowień umów międzynarodowych zakład podatkowy oznacza stałą placówkę, przez którą całkowicie lub częściowo prowadzona jest działalność przedsiębiorstwa. Jest to przede wszystkim, ale nie wyłącznie, miejsce zarządu, filia czy biuro przedsiębiorcy w innym kraju. Zakładem podatkowym będzie też fabryka, warsztat, kopalnia, kamieniołom czy miejsce wydobywania zasobów naturalnych. Za zakład podatkowy uznać można także inne placówki jeżeli przedsiębiorca utrzymuje je w innym kraju w celu prowadzenia swojej zasadniczej działalności lub jej części. Zakładem podatkowym może być zatem pomieszczenie, budynek ale też część powierzchni ziemskiej czyli nieruchomości gruntowa. Zwykły plac może być zakładem podatkowym przedsiębiorcy. Konkludując – placówką taką będzie w zasadzie każde miejsce wykorzystywane regularnie do wykonywania działalności gospodarczej. Aby uznać placówkę za zakład podatkowy musi to być jednakże stała placówka. Brak stałości oznacza, że nie mamy do czynienia z zakładem podatkowym.

Jakie placówki nie tworzą zakładu podatkowego?

Umowy bilateralne o unikaniu podwójnego opodatkowania mówią nam także o tym jakie placówki zakładami podatkowymi być nie mogą. I tak nie są nimi te placówki, które służą wyłącznie do składowania, wystawiania lub dostarczania dóbr lub towarów należących do przedsiębiorstwa. Zakładem podatkowym nie są także placówki, które utrzymywane są przez przedsiębiorcę wyłącznie w celu prowadzenia dla przedsiębiorstwa jakiejkolwiek innej działalności o charakterze przygotowawczym lub pomocniczym. Nawet wówczas gdy mają one charakter stały nie implikują konsekwencji podatkowych. Umowy wymieniają kilka rodzajów placówek, które nie tworzą zakładów. Każdorazowo zatem, nawet jeżeli dany przedsiębiorca prowadzi działalność w ramach placówki zagranicznej, trzeba indywidualnie ocenić czy aby nie jest to placówka o jakiej mowa w niniejszym punkcie. Przykładowo jeżeli biuro polskiego podatnika np. w Niemczech czy Czechach  wykonuje jedynie czynności  reklamowe nie prowadzi to do powstania zakładu podatkowego w żadnym z tych państw.

Plac budowy jako zakład podatkowy

Bardzo specyficznym zakładem podatkowym jest też plac budowy lub miejsce gdzie są prowadzone prace konstrukcyjne, montażowe lub instalacyjne. Zakład podatkowy powstaje jeżeli prace lub czynności trwają dłużej niż dwanaście miesięcy – zazwyczaj. Niektóre umowy jak np. umowa z Królestwem Norwegii przewiduje jednak inne terminy, w tym przypadku zakład powstaje jeżeli prace te trwają 18 miesięcy, w przypadku Estonii jest to z kolei 9 miesięcy. W nauce prawa podkreśla się przy tym, że drobne naprawy bądź prace konserwacyjne nie wchodzą co do zasady w zakres prac budowlanych (tak np. Umowa o roboty budowlane, red. M. Jamroży, Gdańsk 2012, s. 129). W każdym razie długo prowadzone budowy mogą prowadzić do powstania zakładu podatkowego w miejscach ich wykonywania.

Zakład podatkowy a przedstawiciel przedsiębiorcy

Równie charakterystyczną formą zakładu podatkowego przedsiębiorcy jest jego niezależny przedstawiciel. Taki niezależny przedstawiciel musi jednak działać w imieniu przedsiębiorstwa oraz posiadać i zwyczajowo wykonywać pełnomocnictwo do zawierania umów w imieniu przedsiębiorstwa w innym państwie. Nawet w takiej sytuacji nie dojdzie do powstania zakładu jeżeli przedstawiciel będzie działał np. jedynie w obszarze pomocniczym. W umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania są zawarte ponadto informacje, zgodnie z którymi nie uważa się, że przedsiębiorstwo posiada zakład podatkowy w innym państwie tylko z tego powodu, że prowadzi ono w tym Państwie działalność poprzez maklera, komisanta albo innego niezależnego przedstawiciela. Osoby te muszę jednak działać w takim charakterze w ramach swojej zwykłej działalności. Tak więc do powstania zakładu podatkowego nie dojdzie na skutek zaangażowania każdego pracownika, zleceniobiorcy czy przedstawiciela. Taka osoba, przedstawiciel, musi bowiem być uprawniony do zawierania umów w imieniu przedsiębiorcy.

Czy zakład podatkowy jest odrębną jednostką?

Nie, zakład podatkowy nie jest odrębną jednostką. Zakład podatkowy jest tylko wyodrębnioną organizacyjnie i majątkowo częścią działalności gospodarczej prowadzonej na przykład przez polskiego przedsiębiorcę. Nie oznacza to, że przedsiębiorca ma jednakże w takiej sytuacji dwie jednostki: macierzystą i zakład podatkowy.  Co prawda zakład podatkowy położony za granicą musi prowadzić własne księgi rachunkowe zgodnie z przepisami kraju, w którym się znajduje, ale nie oznacza to odrębności podmiotowej.

Opodatkowanie zakładu podatkowego

Na koniec wspomnę, że z regulacji zawartych w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania wynika, że jeżeli przedsiębiorstwo wykonuje działalność za pośrednictwem zakładu podatkowego w innym kraju, to musi w nim przypisać temu zakładowi takie zyski, jakie mógłby on osiągnąć, gdyby wykonywał taką samą lub podobną działalność w takich samych lub podobnych warunkach jako samodzielne przedsiębiorstwo i był całkowicie niezależny w stosunkach z przedsiębiorstwem, którego jest zakładem. Innymi słowy –  dochód polskiego podatnika z tytułu działalności zakładu podatkowego utworzonego na terenie Niemiec będzie opodatkowany w Niemczech. Przy ustalaniu zysków zakładu podatkowego, podatnik będzie mógł jednak odliczyć nakłady ponoszone na rzecz zakładu włącznie z kosztami zarządzania i ogólnymi kosztami administracyjnymi niezależnie od tego, czy powstały w Polsce czy w Niemczech.

Mam nadzieję, że udało mi się Państwu nieco przybliżyć kwestie związane w powstaniem zakładu podatkowego poza granicami kraju. Z mojego doświadczenia wynika, że niestety nie wszyscy przedsiębiorcy mają świadomość istnienia tejże instytucji  i dowiadują się o niej dopiero od zagranicznych urzędów podatkowych. Nie muszę przekonywać, że pozyskanie wiedzy dopiero na tym etapie wiąże się nieuchronnie z niezbyt przyjemnymi skutkami fiskalnymi.