Co to jest dywidenda – zaliczki, wypłaty, podatki i komu przysługuje?

Aktualizacja wpisu 18.07.2024

Pojęcie dywidenda jest dobrze znane wspólnikom spółek kapitałowych. Najczęściej mówiąc o niej pojawia się następujące stwierdzenie, jest to zysk netto spółki. Poniżej przybliżę najważniejsze kwestie z nią związane bazując na dywidendzie w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Zasady dotyczące wypłaty dywidendy przez tę spółkę zostały uregulowane w art. 191 – 198 kodeksu spółek handlowych (dalej k.s.h.).

Co to jest dywidenda?

Można wskazać, że dywidenda to prawo wspólników do zysku spółki kapitałowej przypadające na udziały lub akcje.W nauce prawa odróżnia się ogólne prawo do zysku (dywidendy) jakie posiada wspólnik w ramach swoich praw udziałowych, od prawa do zysku, o jakim mowa w art. 191 § 1 k.s.h. (tak A. Kidyba, M. Dumkiewicz, Wybrane problemy związane ze skutkami zaskarżenia uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych w przedmiocie podziału zysku, PPH 2013, Nr 11). Samo prawo do udziału w zysku jest prawem związanym z udziałem wspólnika w spółce z o.o., które nie jest roszczeniem wobec spółki. Dywidenda, jako kwota, której wypłaty może żądać wspólnik, powstaje dopiero w razie wykazania zysku w bilansie rocznym spółki oraz po powzięciu uchwały wspólników o przeznaczeniu określonej części zysku do podziału. Umowa spółki może przewidywać inny sposób podziału zysku niż wypłata dywidendy dla wspólników, przykładowo wspólnicy mogą chcieć przeznaczyć zysk na kapitały zapasowe lub rezerwowe, bądź fundusze spółki. Reasumując, do czasu aż zgromadzenie wspólników bądź walne zgromadzenie spółki nie postanowi o wypłacie dywidendy prawo jej wspólników do udziału w zysku ma jedynie charakter warunkowy.

Nadmienię też przy tej okazji, że poza dywidendą wspólnikom może zostać także wypłacona zaliczka na dywidendę, o ile umowa spółki upoważnia zarząd do wypłaty zaliczek. Brak zapisów w umowie o możliwości wypłaty zaliczki na poczet dywidendy skutkuje tym, że zaliczki nie mogą być wypłacone. Kolejnym warunkiem wypłaty zaliczek jest posiadanie przez spółkę wystarczających środków na ten cel. Jeżeli spółka środków nie ma, a jedynie się ich spodziewa, nie powinno się wypłacać zaliczki. Dywidenda, a precyzyjniej roszczenie o jej wypłatę, ulega przedawnieniu.

Proces wypłaty dywidendy

Po pierwsze dywidenda jest wypłacana raz w roku wówczas gdy wspólnicy/akcjonariusze postanowią o takiej formie wypłaty zysku.

Jeżeli chodzi o wysokość dywidendy, to art. 192 k.s.h. stanowi, że kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową (statutem) spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe. Na wysokość dywidendy nie mają natomiast wpływu kapitał rezerwowy z dopłat wspólników czy agio. Warto podkreślić, że przepis ten określa górną granicę w zakresie kwoty dywidendy i ma charakter bezwzględnie obowiązujący.

Do wypłaty dywidendy konieczna jest uchwała zgromadzenia wspólników bądź walnego zgromadzenia decydująca o takim przeznaczeniu zysku. Bez podjęcia takiej uchwały ogólne prawo do zysku wspólnika nie materializuje się wskutek czego wspólnik nie ma roszczenia o wypłatę dywidendy.

Kolejnym pytaniem, na które postaram się w niniejszym wpisie odpowiedzieć jest to komu przysługuje dywidenda. Akcjonariusze i wspólnicy mają bowiem prawo do dywidendy z racji posiadanych przez siebie udziałów bądź akcji. Otóż, zgodnie z ustawą uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Jednakże umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do określenia dnia, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy). W takiej sytuacji uprawnionymi do dywidendy są osoby, które stały się wspólnikami po dniu odbycia walnego zgromadzenia podejmującego uchwałę o podziale zysku, jeżeli zostały wpisane do księgi udziałów. Dzień dywidendy powinien zostać wyznaczony w ciągu 2 miesięcy od dnia powzięcia uchwały, jest to okres maksymalny. Dzień dywidendy może być przesunięty tylko naprzód, a nie wstecz.

Terminy związane z wypłatą dywidendy

Przy tej okazji szczególnie podkreślić trzeba, iż dzień dywidendy to nie to samo co termin wypłaty dywidendy.

Wypłata dywidendy winna nastąpić w dniu określonym w uchwale wspólników. Jeżeli uchwała wspólników takiego dnia nie określa, roszczenie wspólnika stają się wymagalne niezwłocznie po dniu dywidendy. Termin wypłaty dywidendy powinien być zatem najbliższym, możliwym dla spółki. W przypadku zatem, gdy sami wspólnicy go nie określili, decyzję o wypłacie dywidendy podejmuje zarząd spółki. Dzień wypłaty dywidendy powinien być dla wszystkich wspólników ten sam.

Nadmienię jeszcze, że termin wypłaty dywidendy na przykład wynikający z uchwały nie niweczy prawa spółki do wcześniejszej wypłaty. Jeżeli dywidenda zostanie wypłacona przed terminem określonym w uchwale wspólników albo zarządu, wspólnik nie musi jej zwracać spółce.

Wspólnik, który uzyskał prawo do dywidendy, ma roszczenie (wierzytelność) do spółki o jej wypłatę. Roszczenie to może być przedmiotem umowy cesji.

Dywidenda może być wypłacana w ratach jeżeli wspólnicy tak postanowią.

Rodzaje dywidend

Dywidenda może mieć różną postać, najczęściej kojarzona jest z gotówką ale tak naprawdę przepisy nie ograniczają w tym względzie spółek i ich wspólników. Możemy mówić zarówno o dywidendach bieżących, jak i wstecznych. Uporządkowując, co do zasady dywidendy wypłacane są w pieniądzu, ale jest możliwość wypłaty dywidendy także rzeczowej. Dywidenda bieżąca to taka, która jest wypłacana z aktualnie wypracowanego zysku z kolek dywidenda wsteczna to taka, która nie została zrealizowana w danym roku obrotowym, stanowiąc zaległość wynikającą z braku możliwości finansowych po stronie spółki. Wspólnicy mogą w umowie spółki zawrzeć postanowienie, zgodnie z którym taka dywidenda będzie mogła być wypłacana w momencie, gdy spółka będzie już posiadała środki na jej wypłatę. Umowa powinna określać za ile lat wstecz dywidenda może być wypłacana, ale maksymalnie może to być 5 lat.

Dywidenda gotówkowa

Jeżeli chodzi o tą pierwszą formę, to wypłata dywidendy może nastąpić w dowolnej walucie określonej w uchwale zatwierdzającej podział wyniku finansowego, a zatem zarówno w złotówkach, jak i walucie obcej. Dywidendę pieniężną można wypłacić zarówno przelewem bankowym na konto wspólnika, jak i gotówką. Wypłata dywidendy wspólnikowi nie jest transakcją, której stroną jest inny przedsiębiorca i do której mają zastosowanie przepisy dotyczące przyjmowania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego.

Dywidenda rzeczowa

Dywidenda rzeczowa to nic innego jak wydanie wspólnikowi jakiegoś składnika majątku należącego do spółki. Dywidenda taka może mieć formę przeniesienia na wspólnika nieruchomości, samochodu czy innej rzeczy ruchomej, a także praw, akcji itd. Możliwa jest także wypłata dywidendy w formie świadczenia usług. Wypłata przez spółkę dywidendy niepieniężnej nie powinna być utożsamiana z umową sprzedaży ani jakąkolwiek podobną umową o charakterze wzajemnym.

Dywidenda akcyjna

Możemy spotkać się także z takim zwrotem jak dywidenda akcyjna. Co on zatem oznacza? Nie jest to jakiś szczególny rodzaj dywidendy, a nazwa pochodzi od tego, że zobowiązanym do wypłaty jest spółka akcyjna. Regulują ją przepisy art. 347 i nast. KSH.

Czynniki wpływające na wysokość dywidendy

Na wysokość dywidendy wpływa przede wszystkim wygenerowany przez spółkę zysk. On bowiem stanowi podstawę jej wypłaty. Czym wyższe zysku tym wyższa dywidenda, jeżeli oczywiście wypracowany zysk zostanie przeznaczony na wypłatę dywidendy, a nie np. na kapitał zapasowy czy na finansowanie jakiejś inwestycji. Zgodnie z regulacjami zawartymi w kodeksie spółek handlowych kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę przeznaczoną na wypłatę dywidendy należy pomniejszyć jednak o pewne wartości tj. o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowy.

Drugim czynnikiem, który decyduje o wartości wypłacanej dywidendy jest ilość posiadanych udziałów lub akcji bo dywidenda wypłacana jest w podziale na akcje/udziały. Czym większy pakiet ich posiadamy, tym większą dywidendę otrzymamy.

Ponadto wpływ na wysokość dywidendy ma też to czy posiadamy np. udziały uprzywilejowane co do dywidendy. Przypomnę, że zgodnie z art. 176 KSH na udział uprzywilejowany w zakresie dywidendy można przyznać uprawnionemu dywidendę, która przewyższa nie więcej niż o połowę dywidendę przysługującą udziałom nieuprzywilejowanym (dywidenda uprzywilejowana). Udziały uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi udziałami, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Proszę pamiętać, że istnieją specjalne narzędzia takiej jak Kalkulator Dywidendy, który pomaga ustalić możliwość i wysokość wypłaty dywidendy. Mogą z niego skorzystać także osoby zainteresowane np. zakupem akcji celem wyliczenia zysku jaki mogą osiągnąć poprzez przyznanie im dywidendy właśnie.

Zyski spółki

Wyjaśnię jak należy rozumieć wymieniony wyżej zysk spółki. Z zyskiem mamy do czynienia wówczas, gdy ma miejsce nadwyżka aktywów nad pasywami spółki, a zatem w sytuacji, w której gdy wszystkie składniki majątkowe posiadane przez spółkę przewyższają sumę zobowiązań spółki i jej kapitału zakładowego. Kapitał zakładowy wykazywany jest bowiem po stronie pasywów. Od tak przyjętego zysku brutto należy odjąć naliczone podatki, do których spółka jest zobowiązana (dochodowy, od nieruchomości, VAT), aby otrzymać zysk netto i ów zysk netto stanowi podstawę wypłaty dywidendy.

Strategia reinwestycji

Wiele osób, które otrzymuje dywidendę dalej inwestuje ją w inną, nową inwestycję, najczęściej poprzez zakup różnych instrumentów finansowych. Niestety nie daje to szczególnych preferencji podatkowych pomimo wielu postulatów w tym zakresie.

Znaczenie dywidendy dla inwestorów

Dywidenda jest oczywiście bardzo istotnym czynnikiem dla inwestorów, jest ona bowiem najczęstszym powodem, dla którego decydują się na zakup udziałów w innych spółkach. Dotyczy to zwłaszcza spółek z o.o., w których inaczej niż w przypadku spółek akcyjnych i akcji nie zbywa się udziałów w kapitale zakładowym tak szybko i łatwo celem osiągniecia dochodów z ich zbycia właśnie. Można uznać, iż dywidenda jest podstawową korzyścią dla inwestorów, nie decydują się oni bowiem na nabycie akcji i udziałów po to aby rzeczywiście funkcjonować w strukturze spółek i w pełni korzystać z praw udziałowych, a po to aby osiągnąć określony i najlepiej jak najwyższy zysk z tytułu bycia uprawnionym do wypłaty zysku. Naturalnie poziom satysfakcji z takiej inwestycji zależny będzie od wygenerowanego przez spółkę zysku więc inwestorzy poszukują takich spółek, które są w dobrej kondycji materialnej i działają na perspektywicznych rynkach. Tym sposobem inwestycji zainteresowani są głównie ci inwestorzy, którzy chcą osiągać zyski długoterminowo.

Korzyści z otrzymywania dywidendy

Główną korzyścią z dywidendy jest osiąganie zysku finansowego. Korzyść dla inwestora jest zazwyczaj większa niż lokowanie pieniędzy na przykład na lokatach bankowych. Co więcej, dywidenda w założeniu pozwala cyklicznie, co rok zwiększać stan swojego posiadania. Wydaje się, że zwłaszcza ostatnio w czasie wysokiej inflacji jest to atrakcyjna możliwość czerpania przychodów z posiadanego kapitału. Zaletą dywidendy jest też to, że jest to dochód pasywny, jej uzyskanie nie jest uzależniona od aktywności wspólnika czy akcjonariusza w postaci pracy czy usług. Taka inwestycja nie jest także nacechowana dużym ryzykiem.

Wpływ dywidendy na wartość akcji

Choć może nie wydawać się to oczywiste to jednak dywidendy wypłacane akcjonariuszom mają wpływ na wartość akcji. Dlaczego? Istnieje takie pojęcia jak „Ex-Dividend” albo „ex-date”, jest to pierwszy dzień obrotu akcjami na giełdzie, który przypada po wypłacie dywidendy. Jak Państwo wyżej wyjaśniłam uprawnionymi do dywidendy są tylko wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku czy w dniu dywidendy. Tym samym kupujący akcje po tym dniu, w tym roku kalendarzowym nie otrzyma dywidendy, musi to zatem wpływać na wartość akcji i tak się dzieje.

Podatki od dywidend

Dywidenda jest opodatkowana, w dodatku opodatkowana podwójnie na poziomie spółki, która ją wypłaca, a następnie na poziomie wspólników czy akcjonariuszy. Spółka wypłacająca dywidendę jest płatnikiem zryczałtowanego podatku od tej dywidendy. Dywidendy są opodatkowane na różnych zasadach, w zależności od tego, jaki jest status wspólnika czy akcjonariusza otrzymującego dywidendę. Co do zasady jednak podatek dochodowy powinien być pobrany przez spółkę przy wypłacie dywidendy bądź przy postawieniu jej do dyspozycji wspólników.

Proszę jednak pamiętać, że jeżeli spółka jest opodatkowana tzw. estońskim CIT to przepisy wprowadzają pewne benefity dla jej wspólników. Mianowicie, art. 30a ust. 19 ustawy PIT przewiduje możliwość odliczenia części zapłaconego przez spółkę kapitałową zryczałtowanego podatku od dywidendy, od podatku wspólnika będącego osobą fizyczną. Spółka, wypłacając na rzecz wspólnika opodatkowanego podatkiem dochodowym od osób fizycznych dywidendę, musi uwzględnić zapłacony przez tę spółkę dotychczas podatek CIT. Podatek ten pomniejsza się o kwotę stanowiącą:
• 90% kwoty odpowiadającej iloczynowi procentowego udziału wspólnika w zysku spółki, liczonego na dzień nabycia przez niego prawa do wypłaty podzielonego zysku i należnego ryczałtu od dochodów spółek z zysku podzielonego tej spółki, z którego przychód ten został uzyskany – w przypadku gdy obowiązuje10% stawka podatku dla małych podatników „estońskiego CIT” albo
• 70% kwoty odpowiadającej iloczynowi procentowego udziału wspólnika w zysku spółki, liczonego na dzień nabycia przez niego prawa do wypłaty podzielonego zysku i należnego ryczałtu od dochodów spółek z zysku podzielonego tej spółki, z którego przychód ten został uzyskany – w przypadku 20% stawki podatku dla podatników „estońskiego CIT”.

Opodatkowanie dywidend w Polsce

Podatek dochodowy wynosi 19% uzyskanego przychodu.
Spółka jako płatnik dywidendy dla osoby fizycznej, w myśl art. 30a ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ma obowiązek pobrać i przekazać pobrany podatek od dywidendy wypłacony osobom fizycznym do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrał zaliczkę, na rachunek urzędu skarbowego właściwego dla podatnika. Stosownie do art. 41 ust. 4 ustawy płatnicy np. dywidendy są obowiązani pobierać zryczałtowany podatek dochodowy od dokonywanych wypłat (świadczeń) lub stawianych do dyspozycji podatnika pieniędzy lub wartości pieniężnych.
Jeżeli wspólnik jest osobą prawną stawka podatku od dywidendy również wynosi 19%. W tym przypadku jednak ustawodawca w art. 22 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych przewidział zwolnienie podatkowe. W myśl tego przepisu zwalnia się z podatku dochodowego dochody (przychody) z dywidend oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki:
• wypłacającym dywidendę oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych jest spółka mająca siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• uzyskującym dochody (przychody) z dywidend oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, o których mowa w pkt 1, jest spółka podlegająca w Rzeczypospolitej Polskiej lub w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, opodatkowaniu podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania;
• spółka, o której mowa w pkt 2, posiada bezpośrednio nie mniej niż 10% udziałów (akcji) w kapitale spółki, o której mowa w pkt 1;
• spółka, o której mowa w pkt 2, nie korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na źródło ich osiągania.

Międzynarodowe aspekty podatkowe dywidend

W tym zakresie nadmienię tylko Państwu, że w przypadku wspólników będących podmiotami zagranicznymi opodatkowanie dywidendy będzie mogło następować z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Aby skorzystać z zapisów takiej umowy podatnik zagraniczny musi przedstawić spółce jako płatnikowi certyfikat rezydencji podatkowej. Co więcej aby móc zastosować stawkę z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania spółka musi zbadać czy osoba uprawniona do dywidendy jest faktycznie rzeczywistym właścicielem dywidendy (beneficial owner). Warto wiedzieć, że przepisy umów o unikaniu podwójnego opodatkowania przewidują niższą niż nasza krajowa stawkę podatku dochodowego od dywidend, a precyzyjniej od 15 % stawki do aż 5 % kwoty dywidendy.

W zakresie wypłaty dywidend nierezydentom należy też pamiętać o podatku u źródła, który dotyczy także płatności z tytułu dywidend.

Mam nadzieję, że udało mi się nieco przybliżyć Państwu temat jakim jest dywidenda i przynajmniej zarysować opodatkowanie dywidendy wypłacanej wspólnikom spółki.