Ogłoszenie upadłości firmy – co oznacza, wpływ na przedsiębiorstwo i pracowników

Firmy zakładane są po to aby prosperować i przynosić zyski swoim właścicielom. Niestety czasem koniunktura powoduje, że muszą też się zmierzyć z czymś takim jak upadłość firmy. Nikt z nas, z założenia nie chce takiego rozwiązania, ale czasem jest to po prostu konieczność. Poniżej przedstawię kilka istotnych informacji na ten temat.

Upadłość firmy – podstawy prawne

Bankructwo firmy może nastąpić wówczas gdy staje się ona niewypłacalna. O niewypłacalności można mówić albo wówczas gdy firma nie reguluje swoich wymagalnych zobowiązań albo w przypadku podmiotów innych niż osoby fizyczne gdy ich zobowiązania przekroczą wartość ich majątku i stan ten trwa 2 lata. Wystarczy, że wystąpi jedna z tych przesłanek. Nadmienić muszę, iż nie ma tu znaczenia wysokość zobowiązań, których firma nie reguluje. Jak bowiem wskazał NSA w wyroku z dnia 26 marca 2024 r., sygn.akt III FSK 4854/21 „nawet niewykonanie zobowiązań o niewielkiej wartości oznacza niewypłacalność dłużnika”.

Na chwilę obecną judykatura zmieniła swoje stanowisko i uznaje, że – podobnie jak w przypadku upadłości konsumenckiej  – nie ma konieczności występowania więcej niż jednego wierzyciela. Przez długi czas przyjmowano, iż ogłoszenie upadłości firmy może mieć miejsce tylko w przypadku istnienia kilku wierzycieli.

Trzeba jednak pamiętać, iż samo złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nawet w przypadku niewypłacalności dłużnika nie przesądza, że tak się stanie. Sąd musi bądź może ów wniosek jednak oddalić. Obligatoryjnie zrobi to wówczas gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów. Fakultatywnie może to zrobić gdy majątek firmy jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

Ogłoszenie upadłości firmy

Sąd może stwierdzić bankructwo firmy jedynie na wniosek, nie może tego zrobić z urzędu. Wniosek ten może złożyć sam wspólnik, mogą złożyć np. wspólnicy w odniesieniu do spółek osobowych, kurator, spółka dominująca, a także wierzyciele osobiści. Art. 21 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe mówi, że dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.

Co ważne, wierzyciel – jeżeli złoży wniosek – w złej wierze zostanie obciążony obowiązkiem zapłaty kosztów postępowania, a ponadto może być zobowiązany do naprawienia wyrządzonej dłużnikowi szkody. Tak wiec wnioski należy składać w sposób przemyślany.

Postępowanie po ogłoszeniu upadłości toczy się już z udziałem syndyka, któremu przedsiębiorca musi wydać cały swój majątek, a także wydać dokumenty dotyczące jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję.

Finalnie upadłość firmy skutkuje albo zakończeniem postępowania w wyniku wykonania sporządzonego w jego toku planu podziału albo jest umarzane w sytuacji gdy:

• majątek pozostały po wyłączeniu z niego przedmiotów majątkowych dłużnika obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;
• wierzyciele zobowiązani uchwałą zgromadzenia wierzycieli albo postanowieniem sędziego-komisarza nie złożyli w wyznaczonym terminie zaliczki na koszty postępowania, a brak jest płynnych funduszów na te koszty;
• wszyscy wierzyciele, którzy zgłosili swoje wierzytelności, żądają umorzenia postępowania, a upadły wyraził na to zgodę.

Kilka słów chciałabym poświecić również zagadnieniu takiemu jak upadłość firmy jednoosobowej a długi. Przede wszystkim art. 5 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe nakazuje wobec osób fizycznych postępowanie prowadzić również tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym. Innymi słowy, ogłoszenie upadłości firmy ma w takim przypadku prowadzić do oddłużenia. Aby tak mogło się stać upadły może złożyć wniosek o ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie pozostałej części zobowiązań, które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym w terminie 30 dni od dnia obwieszczenia postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego. Wniosek taki sąd rozpoznaje na rozprawie. Istotą oddłużenia jest umożliwienie przedsiębiorcy jednoosobowemu prowadzenie normalnego życia i zarobkowanie. Trzeba jednak wiedzieć, iż nie dotyczy to każdego właściciela firmy jednoosobowej a jedynie takiego, który był uczciwy i rzetelnie wykonywał nałożone na niego obowiązki.

Upadłość firmy a pracownicy

Gdy firma ogłosi upadłość niestety pracownicy mogą otrzymać wypowiedzenie umowy o pracę.  W takim przypadku, zgodnie z Kodeksem pracy, nie stosuje się przepisów chroniących pracowników przed zwolnieniem. Co jednak bardzo ważne ogłoszenie upadłości nie jest przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę osobie zatrudnionej już po tym zdarzeniu (patrz wyrok SN z 8.12.1997 r., sygn.akt I PKN 426/97).

Dodatkowo wypowiadając umowy o pracę pracodawca w stanie upadłości może skrócić okres wypowiedzenia.

Poza tym, art. 110a ustawy Prawo upadłościowe pozwala syndykowi na wypowiedzenie byłemu pracownikowi umowy o zakazie konkurencji.

Dodać też muszę, iż nie są ogłoszeniem upadłości uprawniającym do rozwiązania z pracownikami stosunku pracy sytuacje, w których ma miejsce:

• oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości pracodawcy, ponieważ jego majątek oczywiście nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania;
• umorzenie postępowania upadłościowego bo np. majątek masy nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania.