W ostatnim czasie nasilają się kontrole skarbowe, dlatego postanowiłam wyjaśnić czym jest kontrola skarbowa, jak przebiega i jakie skutki może przynieść. Podkreślam na samym wstępie, że na bazie obowiązujących przepisów można mówić o dwóch rodzajach kontroli tj. kontroli podatkowej oraz kontroli celno – skarbowej. Ponieważ potocznie o tej pierwszej z nich większość z Państwa mówi, że jest to właśnie kontrola skarbowa, dla uproszczenia będę się posługiwała tym nazewnictwem mając na myśli kontrolę prowadzoną na podstawie Ordynacji podatkowej.
Kontrola skarbowa
Akcentuję, że zgodnie z ustawą o Krajowej Administracji Skarbowej kontroli celno – skarbowej podlega przestrzeganie przepisów prawa podatkowego, prawa celnego, dewizowego i wiele innych kwestii, a należy ona co do zasady, z jednym wyjątkiem, od kompetencji naczelnika urzędu celno – skarbowego. Natomiast kontrola podatkowa – jeszcze raz przypomnę określana na potrzeby niniejszego opracowania jako kontrola skarbowa – uregulowana została przepisami ustawy Ordynacja podatkowa. Zgodnie z ustawą organ kontroli to organ podatkowy pierwszej instancji czyli co do zasady naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celno-skarbowego, wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa.
Niestety rezultatem takiej kontroli może być czasem odpowiedzialność karno – skarbowa podatnika, albowiem okaże się, że podatnik popełnił jakieś przestępstwo skarbowe, przykładowo kontrola skarbowa wykaże, że podatnik uczestniczył świadomie w karuzeli podatkowej.
Poza prowadzeniem wskazanych kontroli, organy podatkowe mogą dokonywać także czynności sprawdzających, które mają ograniczony zakres, w szczególności mogą one dotyczyć dokumentacji i służą raczej korekcie na przykład błędów rachunkowych zawartych w deklaracjach niż błędów o charakterze merytorycznym.
Co kontroluje urząd skarbowy
Kontrola podatkowa, czyli w niniejszym opracowaniu określana mianem kontrola skarbowa polega na sprawdzeniu, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Tego rodzaju kontrola z urzędu skarbowego ma za zadanie sprawdzenie, czy podatnicy, płatnicy, inkasenci oraz następcy prawni wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów ustaw podatkowych, aktów wykonawczych oraz z postanowień ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, a także aktów prawa wspólnotowego. Kontrola może sprowadzać się m.in. do sprawdzenia terminowości składania deklaracji lub wpłacania zadeklarowanych podatków, co może być elementem czynności sprawdzających (patrz wyrok WSA w Gliwicach z dnia 07.03.12 r. wydany w sprawie III SA/Gl 1061/11).
Bardzo często omawiana kontrola skarbowa poprzedza postępowanie podatkowe, służąc wstępnemu zbadaniu stanu faktycznego i zebraniu materiału dowodowego, który może być wykorzystany w postępowaniu podatkowym.
Kontrola skarbowa podejmowana jest z urzędu, zazwyczaj na skutek:
- donosu,
- kontroli przeprowadzonej u kontrahentów,
- stwierdzonych w toku czynności sprawdzających nieprawidłowości.
Jak wygląda kontrola z urzędu skarbowego
Kontrola urzędu skarbowego rozpoczyna się od doręczenia kontrolowanemu lub osobie przez niego upoważnionej upoważnienia do jej przeprowadzenia oraz okazanie legitymacji służbowej. Aczkolwiek kontrola skarbowa może być też wszczęta tylko po okazaniu legitymacji służbowej kontrolowanemu, gdy czynności kontrolne są niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia.
Wszczęcia kontroli, jak już wyżej wspominałam dokonuje się z urzędu.
Uprawnienia organu kontroli są bardzo szerokie, poczynając od wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń kontrolowanego, lokali mieszkalnych, poprzez legitymowanie osób, przesłuchanie świadków i kontrolowanego aż po zasięganie opinii biegłych.
W trakcie kontroli, kontrolowany może udzielić pełnomocnictwa do reprezentowania go, często pełnomocnikiem tym jest właściciel biura rachunkowego prowadzącego księgowość kontrolowanego, a w poważniejszych sprawach doradca podatkowy bądź radca prawny.
Przebieg kontroli kontrolujący dokumentuje w protokole. Stan faktyczny może być dodatkowo utrwalony za pomocą aparatury rejestrującej obraz i dźwięk bądź na informatycznych nośnikach danych.
Kontrolowany, który nie zgadza się z ustaleniami protokołu, może w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia, wskazując równocześnie stosowne wnioski dowodowe, a następnie organ ma 14 dni na ich rozpatrzenie.
Czas trwania kontroli
Zgodnie z ogólną zasadą, kontrola skarbowa powinna zostać zakończona bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie wskazanym w upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli. Jeżeli jest ona prowadzona u przedsiębiorcy to nie powinna łącznie z innym kontrolami w jednym roku kalendarzowym przekraczać w odniesieniu do:
- mikroprzedsiębiorców – 12 dni roboczych;
- małych przedsiębiorców – 18 dni roboczych;
- średnich przedsiębiorców – 24 dni roboczych;
- pozostałych przedsiębiorców – 48 dni roboczych.
W tym miejscu nadmienię, że przedsiębiorcy mają obowiązek prowadzenia i przechowywania w swojej siedzibie specjalnej książki kontroli. Książka kontroli może być prowadzona w jednej z dwóch postaci :
- papierowej
- elektronicznej.
Proszę też pamiętać, że zgodnie z brzmieniem art. 83 § 1 Kodeksu karnego skarbowego kto osobie uprawnionej do przeprowadzenia podatkowej udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej, w szczególności kto wbrew żądaniu tej osoby nie okazuje księgi lub innego dokumentu dotyczącego prowadzonej działalności gospodarczej lub księgę lub inny dokument niszczy, uszkadza, czyni bezużytecznymi, ukrywa lub usuwa, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. Nie warto zatem podejmować tego rodzaju działań, a raczej korzystać z pomocy profesjonalistów w tym zakresie.
Omówiona wyżej kontrola skarbowa, zgodnie z fachowym nazewnictwem oznacza kontrolę podatkową, przewidzianą przepisami Ordynacji podatkowej.
