Wiele osób, zwłaszcza w sytuacji gdy nie utrzymywali oni kontaktów ze spadkobiercą, a dowiaduje się, że może odziedziczyć spadek jest zainteresowanych tematyką taką jaką stanowi dziedziczenie długów.
Jak to wygląda w praktyce, czy istnieje różnica w zależności od tego kiedy nastąpiła śmierć dłużnika, czy ma znaczenie kim był spadkodawca, kto dziedziczy długi, kiedy długi przechodzą na rodzinę (bliższą lub dalszą) i o kilku innych kwestiach dowiedzie się Państwo z niniejszego wpisu.
Dziedziczenie długów
Regulacje prawne.
Zgodnie z treścią art. 1012 kodeksu cywilnego, w aktualnym brzmieniu, spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Nie jest możliwe częściowe przejęcie bądź częściowe zrzeczenie się spadku.
Do 2015 roku reguła była zupełnie inna, jeżeli spadkobierca nie złożył oświadczenia, z mocy prawa następowało proste przyjęcie spadku więc dziedziczenie długów było zdecydowanie bardziej dotkliwe w skutkach dla spadkobierców. Ustawa nowelizująca zawierała przepis, zgodnie z którym korzystniejsze reguły dziedziczenia nie mają zastosowania do spadków otwartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.
Długi spadkowe to obowiązki, które musi wykonać spadkobierca. Mogą nimi być zobowiązania różnego rodzaju, które obciążały spadkodawcę, najczęściej związane z koniecznością wykonania umów, powstałe na skutek deliktu bądź wynikające z bezpodstawnego wzbogacenia.
Spadek dziedziczony jest w dacie otwarcia spadku (śmierć dłużnika).
W zakresie odpowiedzi na pytanie kto dziedziczy długi wyjaśnię, że dziedziczenie długów po spadkodawcy, poza spadkobiercami, może objąć jeszcze nabywców spadku oraz osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapis windykacyjny.
O szczegółowych zasadach odpowiedzialności spadkobierców w okresie przed i po chwili przyjęcia spadku, do i od chwili działu spadku oraz o wyjątkach od zasady ograniczonej odpowiedzialności spadkobiercy przeczytać Państwo w innym moim wpisie.
Dziedziczenie długu po rodzicach i dziedziczenie długów po dalszej rodzinie
W praktyce najczęściej jest tak, że dług po rodzicach dziedziczą ich dzieci, ale mogą to też być na przykład wnuki. Wystarczy, że dzieci posiadające własne dzieci odrzucą spadek, a z powodu niewiedzy czy zapomnienia nie odrzucą spadku np. za swoje małoletnie dzieci. Innym przykładem może być ten kiedy rodzice nie odrzucają spadku bo nie wiedzą, że dziecko poczęte ale jeszcze nie narodzone także dziedziczy spadek, a wraz z nim może mieć miejsce właśnie komentowane obecnie dziedziczenie długów. O zasadach dziedziczenia m.in. przez dziecko nienarodzone przeczytacie Państwo tutaj.
Należy też pamiętać, że złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku po ojcu nie ma żadnego wpływu na dziedziczenie po dziadku bądź babci. Stanowisko to znajduje odzwierciedlenie w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2016 r., wydanym w sprawie II CSK 529/15.
Tak więc na pytanie kto spłaca długi po śmierci dłużnika można odpowiedzieć, że mogę to być różne osoby nawet jeżeli myślimy o spadkobiercach. Poza najbliższą rodziną jak żona, dzieci czy wnuki, dziedziczyć mogą także rodzice, rodzeństwo (zarówno rodzeństwo rodzone, jak i przyrodnie spadkodawcy) czy dzieci rodzeństwa. Spadek mogą także dziedziczyć wujowie i ciotki spadkodawcy jako zstępni dziadków (sami dziadkowie bardzo rzadko) więc także i dalsza rodzina może odpowiadać za długi spadkodawcy. Na szczęście aktualnie już w sposób mało dotkliwy bo dziedziczenie następuje z dobrodziejstwem inwentarza.
Przedawnienie długów spadkowych
Często pojawiają się pytania o to kiedy następuje przedawnienie długu po zmarłej osobie. W zakresie długów innych niż publicznoprawne obowiązują regulacje zawarte w przepisach art. 117-125 kodeksu cywilnego. Zasadą jest, że zobowiązania pieniężne się przedawniają (jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej to w terminie 3 lub 6 lat), termin przedawnienia biegnie od momentu wymagalności roszczenia. Nie jest tak, że wymagalność roszczenia wierzyciela w stosunku do spadkobierców jako dłużników powstaje z chwilą śmierci spadkodawcy. Z tą chwilą przechodzą na spadkobierców wszelkie prawa i obowiązki spadkodawcy, ale rozpoczęty już termin przedawnienia nadal biegnie.
W przypadku zaległych podatków organ wydaje decyzję o odpowiedzialności podatkowej spadkobierców. Przepisy wymagają, że przed upływem terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych spadkobiercom należy doręczyć ostateczną decyzję o zakresie ich odpowiedzialności. Zgodnie z art. 118 § 1 Ordynacji podatkowej nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat. Ustawa nie przewiduje tu istnienia szczególnych okoliczności, które powodowałyby przerwanie lub zawieszenie biegu tego terminu. W konsekwencji termin przedawnienia nie może ulec przedłużeniu, a zawsze kończy się ostatniego grudnia danego roku (komentarz do Ordynacji podatkowej pod redakcją prof. B. Brzezińskiego, str. 576).
