Jak podważyć testament. Spadkodawca, który chce rozporządzić swoim majątkiem, inaczej niż wynika to z ustawy, musi sporządzić testament. Testament taki może się okazać jednak ważny albo nieważny ponieważ będzie dotknięty wadą lub zostanie sporządzony w niewłaściwej formie. Przybliżę w niniejszym wpisie wybrane kwestie związane z możliwością podważania sporządzonego testamentu.
Przyczyny nieważności testamentu mogą być różnorakie. Mogą to być zarówno kwestie związane z treścią, brzmieniem testamentu, jak i wynikające ze stanu spadkodawcy w chwili sporządzenia testamentu. Szczegółowiej przyczyny te wyjaśniłam Państwu we wpisie zatytułowanym nieważność testamentu więc zachęcam do jego lektury. Nieważność testamentu ma charakter bezwzględny ale ponieważ nie w każdym przypadku jest to możliwe do stwierdzenia z urzędu przez sąd, należy podjąć działania zmierzające do podważenia testamentu. Przykładowo, bez aktywności zainteresowanej strony, sędzia nie ma możliwości stwierdzenia, iż testator sporządził testament pod wpływem groźby.
Osoba zainteresowana może podważyć testament w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku i tak też najczęściej się dzieje. Spadkobierca testamentowy zazwyczaj składa wniosek domagając się stwierdzenia dziedziczenia na podstawie testamentu, zaś z drugiej strony spadkobierca pominięty stara się testament obalić i doprowadzić do dziedziczenia na podstawie ustawy. Rzadziej może się zdarzyć, że doszło już do stwierdzenia nabycia spadku, a dopiero potem ujawnia się przykładowo jakaś wada tego testamentu. W takim przypadku podważenie testamentu jest możliwe w postępowaniu o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego limitują czasowo możliwość wystąpienia z takim wnioskiem, a także wprowadzają warunki jego skuteczności. W każdym bądź razie, spadkobierca, który nie brał udziału w poprzednim postępowaniu bądź biorąc udział nie mógł powołać się na pewne okoliczności może próbować podważać testament tą drogą.
Powództwo o ustalenie nieważności testamentu, co do zasady jest dopuszczalne, jednakże w orzecznictwie podnosi się, że jako regułę można przyjąć brak interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności testamentu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 25 lipca 2007 r., sygn.akt I ACa 526/07).
Notariusz nie jest podmiotem uprawnionym do oceny ważności testamentu. Chcąc zakwestionować testament należy udać się wyłącznie do sądu. Notariusze maja prawo poświadczyć dziedziczenie, a wcześniej spisać protokół dziedziczenia przy obecności wszystkich zainteresowanych, ewentualnie otworzyć i ogłosić testament, ale nie mają w swoich kompetencjach możliwości obalania jakichkolwiek testamentów.
Co do zasady tak, podważanie testamentu może dotyczyć każdego jego rodzaju. Zarówno testament pisemny, jak i notarialny może bowiem okazać się nieważny. Z pewnością jednak to w jakiej formie został on sporządzony będzie przekładało się na łatwość w obaleniu testamentu. Inne też będą przyczyny stwierdzenia nieważności testamentu. Testament pisemny może zostać przykładowo sfałszowany co trudno wyobrazić sobie w przypadku testamentu notarialnego. Ten ostatni z kolei może być dotknięty wadą oświadczenia woli, o istnieniu której notariusz ma prawo nie wiedzieć.
Prawo polskie nie przewiduje możliwości sporządzenia testamentu w taki sposób. Wręcz przeciwnie sporządzenie testamentu przez przedstawiciela będzie powodem dla łatwego i skutecznego podważania tegoż dokumentu. Sporządzenie testamentu musi nastąpić osobiście.
Statystycznie najczęściej osoby chcące podważyć testament powołują się na wadę oświadczenia woli w postaci działania spadkodawcy w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli przy sporządzeniu testamentu. Przyczyną może tu być np. choroba psychiczna czy neurologiczna spadkodawcy albo inne zaburzenia tego rodzaju. W takim przypadku konieczne jest stwierdzenie tej okoliczności opinią biegłego lekarza sądowego z dziedziny psychiatrii czy neurologii. W przypadku testamentu pisemnego może się pojawić zarzut sfałszowania testamentu, co z kolei zainteresowany może wykazać za pośrednictwem opinii biegłego grafologa. Oczywiście w postępowaniu mającym na celu podważenie testamentu prowadzi się także inne dowody.
Może się zdarzyć, że spadkodawca sporządził w swoim życiu więcej niż jeden testament. Podobnie możliwe jest, że one wszystkie lub tylko jeden z nich okaże się nieważny. Jeżeli przykładowo przyczyną kwestionowania ważności testamentu jest stan psychiczny testatora, to każdorazowo istotne jest wykazanie działania w stanie wyłączającym swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli w momencie sporządzenia konkretnego testamentu. To, że przykładowo spadkodawca leczył się psychiatrycznie nie oznacza, iż automatycznie każdy z testamentów jest nieważny.
Na koniec chciałabym poruszyć kwestię, na którą często powołują się osoby podważające skuteczność testamentu. Mianowicie, jest to ich brak wiedzy o sporządzeniu testamentu. Niejednokrotnie słyszę słowa w stylu: mama powiedziałaby mi gdyby zostawiła testament. Niestety nie zawsze rodzice informują pozostałe dzieci, że ustanawiają spadkobiercą tylko jedno z nich. Tym niemniej brak informacji o jego sporządzeniu nie przekłada się na ważność testamentu. To, że tylko jedna osoba w rodzinie wiedziała o testamencie nie stanowi przesłanki podważenia testamentu. Żaden przepis nie nakazuje spadkodawcy ujawniać faktu bądź treści testamentu.
Puentując, testament może zostać podważony przed sądem. Nie ma znaczenia w jakiej formie został on sporządzony. Na pewno obalenie testamentu notarialnego będzie trudniejsze niż np. pisemnego bo notariusz jako wykwalifikowany prawnik ma wiedzę jak należy testament sporządzić. Natomiast nie jest to niemożliwe. Notariusz to nie lekarz więc nie jest władny ocenić tak naprawdę stanu psychicznego testatora.
Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej w podobnej sprawie zapraszam do skorzystania z usług mojej Kancelarii. Szczegóły (koszt, zakres i termin realizacji usługi) można ustalić telefonicznie pod nr.: 694 433 846 w godzinach 07.00-20.00 lub za pośrednictwem e-mail: katarzyna.siwiec@radca.prawny.org.pl
Przeczytaj także
Testament, nawet ten sporządzony w formie aktu notarialnego, może okazać się nieważny. Przyczyny nieważności mogą być związane zarówno z samą treścią testamentu, z jego formą ale także ze zdolnością samego testatora do sporządzenia testamentu. Poniżej omówiona zostanie każda z wyżej wspomnianych grup przyczyn nieważności testamentu. Nieważność…