Spadek mogą dziedziczyć tak dorośli, jak i dzieci. W tej drugiej grupie spadkobiercami mogę być dzieci własne ale i przysposobione (adoptowane). Dziedziczyć może także dziecko jeszcze nienarodzone w chwili śmierci spadkodawcy.
W niniejszym wpisie zostaną przybliżone kwestie związane właśnie z dziedziczeniem przez dzieci.
Spadek po rodzicach.
Dziedziczenie przez dziecko nienarodzone
Osobom niezajmującym się zawodowo stosowaniem prawa dużo wątpliwości nasuwa kwestia dziedziczenia dzieci jeszcze nienarodzonych, pojawia się wówczas o spadek po rodzicach, a właściwie rodzicu, a precyzyjniej o to czy dziecko urodzone po śmierci spadkodawcy dziedziczy. Co prawda generalną zasadą jest to, że spadkobiercą nie może być osoba nieżyjąca w chwili otwarcia spadku, aczkolwiek w odniesieniu do dzieci poczętych ale nienarodzonych prawo zawiera istotny wyjątek. Mianowicie za sprawą treści art. 927 § 2 kodeksu cywilnego dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.
Nie ma żadnych wątpliwości co do tego, że dziecko poczęte, ale jeszcze nie urodzone, może być zarówno spadkobiercą testamentowym, jak i spadkobiercą ustawowym.
Jedynie na marginesie odnotować można, iż przepis nie określa sposobu poczęcia, a tym samym spadkobiercą będzie dziecko poczęte metodą naturalną oraz metodą in vitro.
A contrario, dziecko poczęte już po śmierci spadkodawcy jego spadkobiercą być nie może.
Dziedziczenie przez dzieci adoptowane
Zanim omówione zostaną zasady dziedziczenia przez dzieci przysposobione (potocznie mówiąc adoptowane) wstępnego wyjaśnienia wymagają dopuszczalne przez prawo polskie rodzaje adopcji. W chwili obecnej możliwe jest tzw. przysposobienie pełne bądź niepełne. Pierwsze z wymienionych prowadzi do powstania pomiędzy przysposabiającym (rodzicem adopcyjnym) a przysposobionym (dzieckiem adoptowanym) takich samych stosunków jak pomiędzy rodzicami a dziećmi, dziecko adoptowane jest traktowane na równie z dzieckiem naturalnym przysposabiającego, zaś stosunki z rodziną naturalną zostają zerwane. Stosunki te oddziałują także na krewnych rodzica adopcyjnego. Z kolei przysposobienie niepełne tworzy jedynie stosunek pomiędzy przysposabiającym a przysposobionym rozciągający się jeszcze dodatkowo się na zstępnych przysposabianego, ale jego skutki nie obejmują już krewnych przysposabiającego.
Częste pytania dotyczą tego czy dziecko przysposobione dziedziczy po ojcu biologicznym albo czy adoptowane dziecko dziedziczy po rodzicach adopcyjnych. Wyjaśniam zatem, że w przypadku przysposobienia zarówno pełnego, jaki niepełnego dziecko dziedziczy po przysposobionym na równi z dziećmi naturalnymi, prawo nie czyni tu żadnych wyjątków. Różnica w przypadku obu adopcji polega jednakże na innym kręgu spadkodawców przysposobionego. W przypadku adopcji pełnej dziecko dziedziczy bowiem zarówno po rodzicu adopcyjnym, jak i wszystkich jego krewnych a więc rodzicach, rodzeństwie przysposabiającego itd. W przypadku zaś adopcji niepełnej adoptowany nie dziedziczy po krewnych przysposabiającego, dziedziczy natomiast po swoich rodzicach naturalnych. W tym miejscu wspomnę, iż Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 kwietnia 1968 r., sygn.akt I CR 112/68 potwierdził, że przy adopcji niepełnej zachowane zostaje prawo do dziedziczenia po ojcu biologicznym.
Dziedziczenie przez pasierba
Od 2009 roku polskie prawo przewiduje również dziedziczenie pasierbów (dziedziczenie przez dzieci małżonka). W myśl przepisu art. 934 ze zn 1 kodeksu cywilnego w braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.
Pasierbem spadkodawcy jest tak dziecko naturalne jego małżonka, jak i przez małżonka tego przysposobione, niezależnie od rodzaju przysposobienia, a więc prawnie obojętne jest czy było to przysposobienie pełne czy niepełne, zawsze bowiem w warunkach wskazanych w przepisie dziecko drugiego małżonka dochodzi do dziedziczenia.
Co bardzo istotne, w doktrynie wyrażone zostało stanowisko, zgodnie z którym winno uznać się, że w rachubę jako spadkobiercy wchodzą pasierbowie z każdego ze związków małżeńskich, w których pozostawał spadkodawca, a nie tylko z ostatniego małżeństwa (tak np. Fras Mariusz (red.), Habdas Magdalena (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki i powołana tam literatura).
Dla dziedziczenia dziecka w tej sytuacji jest obojętny tak jego wiek, jak i jakakolwiek relacja uczuciowa czy prawno rodzinna (np. władza rodzicielska nad pasierbem) z małżonkiem rodzica.
Podobnie, jak w przypadku dorosłych spadkobierców również i w przypadku dzieci odrzucenie spadku może mieć miejsce, co do zasady, w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca (w zasadzie rodzic spadkobiercy) dowie się o tytule powołania. Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku wcześniej tj. nim jeszcze rozpoczął bieg ów 6 – miesięczny termin jest bezskuteczne.
Ponieważ złożenie przez rodziców w imieniu małoletniego dziecka oświadczenia o odrzuceniu spadku jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka, jego złożenie wymaga wcześniejszego uzyskania zezwolenia sądu rodzinnego. Spadek po rodzicach odziedziczą te dzieci, które nie odrzucą spadku lub ich przedstawiciel ustawowy nie odrzuci spadku.
