Spadek stanowi ogół praw i obowiązków zmarłego spadkodawcy. W skład spadku wchodzić może zarówno jedna rzecz np. zindywidualizowana nieruchomość, jak również zbiór rzeczy czy praw majątkowych. Niezależnie jednak od składu spadku może on zostać przez spadkobiercę zbyty w całości lub w ułamkowej części.
Sprzedaż spadku
Sprzedaż spadku nie jest tożsama ze sprzedażą rzeczy wchodzącej w skład spadku, o czym należy pamiętać. Sprzedaż spadku to przeniesienie przez spadkobiercę wszystkich praw i obowiązków wynikających ze spadkobrania na inną osobę, a nie tylko jednej z rzeczy wchodzącej do spadku. Możliwa jest też sprzedaż udziału w spadku. Oczywiście sprzedaż spadku jest czynnością odpłatną ale możliwe jest także przekazanie spadku w formie darowizny, czyli nieodpłatnie, o czym jeszcze będzie mowa niżej. Ilekroć będzie mowa o zbyciu spadku oznacza to zarówno sprzedaż spadku, jak i każdą inną formę przeniesienia własności.
Zbywca i nabywca spadku
Zbyć spadek lub jego część może tak spadkobierca ustawowy, jak i testamentowy. Ustawodawca nie wprowadził w tym względzie żadnych ograniczeń. Warunek jest tylko taki, że zbywający wcześniej musi ów spadek przyjąć choć nie ma wymogu aby zostało wydane np. postanowienie o stwierdzeniu nabycia tegoż spadku. Jeżeli spadek przypadka kilku spadkobiercom zbyć go można do momentu jego podziału.
Nabywcą spadku może być praktycznie każdy, w tym tak osoba obca, jak i przykładowo inny ze współspadkobierców.
Sposób zbycia spadku
Spadek/udział w spadku można przenieść na nabywcę w formie umowy odpłatnej jak np. umowy sprzedaży ale również nieodpłatnie w drodze umowy darowizny. Za nieważną uznaje się w doktrynie umowę dotyczącą spadku o skutkach wyłącznie obligacyjnych, przedwstępną (tak np. M. Pazdan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz do kodeksu cywilnego, t. II, s. 991).
W zależności od tego co wchodzi w skład spadku, w niektórych przypadkach nie będzie można zawrzeć skutecznie umowy warunkowej ani też z zastrzeżeniem terminu, taka sytuacja będzie miała miejsce wówczas gdy spadek obejmuje nieruchomość. Umowa taka rodziałaby wyłącznie skutki obligacyjne.
Nie jest zbyciem spadku oświadczenie spadkobiercy złożone w postępowaniu działowym, że przekazuje swój udział w spadku innemu spadkobiercy. Jest ono traktowane jedynie w kategoriach wniosku spadkobiercy wyrażającego jego wolę co do sposobu dokonania działu przez sąd (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 3 października 1980 r., III CRN 180/80).
Forma umowy przenoszącej spadek
W myśl art. 1052 § 3 kodeksu cywilnego zarówno umowa zobowiązująca do zbycia spadku, jak i przenosząca spadek powinny być zawarte w formie aktu notarialnego. Bez zachowania tej formy zbycie spadku/udziału w spadku jest nieważne.
Skutki nabycia spadku dla zbywcy
Zgodnie z wolą ustawodawcy zbywca nie ponosi odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne poszczególnych przedmiotów należących do spadku natomiast ponosi odpowiedzialność za wady zbywanego spadku lub udziału w spadku jako wyodrębnionej masy majątkowej.
Zbywca po dacie zbycia spadku nadal ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe i zgodnie z art. 1055 § 1 kodeksu cywilnego odpowiedzialność ta względem wierzycieli jest solidarna z nabywcą spadku. Aczkolwiek, jeżeli strony nie umówią się inaczej, nabywca spadku (udziału w spadku) ponosi względem zbywcy odpowiedzialność za to, że wierzyciele nie będą od niego żądali zaspokojenia długów spadkowych. Warto zaznaczyć przy tym, że również względem nabywcy mają zastosowanie ograniczenia odpowiedzialności wynikające z faktu przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Skutki nabycia spadku dla nabywcy
Nabywca wstępuje w prawa i obowiązku zbywcy. W praktyce oznacza to, że nabywca ma prawo wystąpić z wnioskiem o dokonanie działu spadku, wstępuje w ewentualne postępowania sądowe i administracyjne toczące się z udziałem zbywcy w jego miejsce, może zbyć spadek bądź udział w spadku kolejnej osobie itp.
Nabywca winien również wypełniać obowiązki ciążące wcześniej na zbywcy jako spadkobiercy testamentowym jak chociażby w przypadkach w ustawie przewidzianych dostarczać dziadkom spadkodawcy środki utrzymania w stosunku do ich potrzeb i do wartości nabytego udziału spadkowego.
Należy pamiętać, że przy sporządzeniu umowy zbycia spadku notariusz będzie żądał przedłożenia dokumentu o jakim mowa w art. 19 ust 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z treścią tego przepisu notariusz może dokonać czynności mających za przedmiot zbycie spadku tylko za uprzednią pisemną zgodą naczelnika urzędu skarbowego albo po przedstawieniu zaświadczenia wydanego przez naczelnika urzędu skarbowego potwierdzającego, że nabycie jest zwolnione od podatku, że należny podatek został zapłacony albo zobowiązanie podatkowe wygasło wskutek przedawnienia.
