Likwidacja stanowiska pracy

Obawiam się, że w związku z faktem, że przedsiębiorcy zmuszeni są ponosić coraz to większe koszty prowadzenia działalności gospodarczej, likwidacja stanowiska pracy ponownie może stać się przyczyną wypowiedzeń umów o pracę. Po wielu latach, znów zaczynam spotykać się z taką właśnie podstawą wręczanego pracownikom wypowiedzenia, dlatego postanowiłam przybliżyć Państwu tą problematykę wskazując jednocześnie kiedy pracownikom przysługuje odprawa z tytułu likwidacji stanowiska pracy.

Likwidacja stanowiska pracy

Likwidacja stanowiska pracy może uzasadniać zarówno definitywne wypowiedzenie umowy o pracę, jak i wypowiedzenie zmieniające warunki pracy i płacy pracownika. Najczęściej mamy do czynienia w praktyce jednak z tym pierwszym przypadkiem.
Należy wiedzieć, że likwidacja stanowiska pracy jest wyłączną decyzją pracodawcy i nie podlega ocenie sądu, co oznacza, że sąd rozpoznając odwołanie pracownika od otrzymanego wypowiedzenia nie może badać czy decyzja pracodawcy w tym zakresie jest zasadna i celowa. Nie oznacza to jednakże, że pracownik nie ma szans na przywrócenie do pracy w takiej sytuacji. Likwidacja stanowiska pracy nie może być bowiem pozorna, a jeżeli taką jest, co niejednokrotnie się zdarza, pracodawca jest na przegranej pozycji. Przykładowo Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 września 2007 r., sygn.akt I PK 92/07 i wyroku z dnia 7 sierpnia 2019 r., sygn.akt I PK 100/18 podkreślił, że z pozorną likwidacją stanowiska pracy, która nie uzasadnia wypowiedzenia zmieniającego, mamy do czynienia wówczas, gdy jest ono wprawdzie likwidowane, ale w jego miejsce jest tworzone inne stanowisko pracy o innej nazwie, które w istotnych elementach nie różni się od zlikwidowanego. Z drugiej strony czynności wykonywane przez pracownika na likwidowanym stanowisku mogą być powierzane innym pracownikom na innych stanowiskach pracy, a nawet osobom czy podmiotom nie pozostającym z pracodawcą w stosunku pracy. Ma wówczas miejsce likwidacja stanowiska pracy, mimo że nadal określone zadania są wykonywane na rzecz pracodawcy. Oczywiście nie ma możliwości z góry przesądzić kiedy likwidacja będzie rzeczywista, a kiedy nie, każdorazowo jest to element stanu faktycznego i trzeba to indywidualnie ocenić. W każdym razie, choć pracodawca ma prawo zlikwidować miejsce pracy pracownika, to w żaden sposób nie może tą przyczyną uzasadniać każdej swojej decyzji.
Możliwa jest likwidacja stanowiska pracy także w przypadku, gdy jest więcej niż jedno takie stanowisko pracy w zakładzie, ale wówczas pracodawca powinien wskazać także kryteria doboru pracownika do zwolnienia. Inaczej mówiąc, w wypowiedzeniu umowy o pracę pracodawca musi wskazać nie tylko podstawową przyczynę wypowiedzenia, jaką jest np. likwidacja stanowiska pracy, lecz także przyczynę wyboru pracownika do zwolnienia z pracy, chyba że jest ona oczywista lub znana pracownikowi.

Likwidacja stanowiska pracy a odprawa

Likwidacja stanowiska pracy a odprawa to zagadnienie, które z pewnością zainteresuje wielu z pracowników. Część osób zapewne wie, że likwidacja stanowiska pracy, mimo że w założeniu ma prowadzić do oszczędności dla pracodawcy, może za sobą pociągać także skutki finansowe. W przypadku większych pracodawców, zatrudniających co najmniej 20 pracowników, wchodzi bowiem w grę ustawowa odprawa pieniężna dla pracownika. Odprawa ta zależna jest od stażu pracy i przysługuje w wysokości:
• 1-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata,
• 2-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat,
• 3-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.
Odprawa przysługuje również wówczas gdy likwidowane jest jedynie jedno stanowisko pracy w danym przedsiębiorstwie.
Poza przypadkami kiedy odprawa przysługuje na mocy obowiązujących przepisów prawa, świadczenie te może też wynikać z wewnątrzzakładowych aktów prawa pracy, czego przykładem mogą być np. programy dobrowolnych odejść.

Likwidacja stanowiska pracy a okres wypowiedzenia

W przypadku gdy powodem wręczanego pracownikowi wypowiedzenia jest likwidacja stanowiska pracy jest możliwe skrócenie mu okresu wypowiedzenia. Tytułem wstępu – w przypadku tej przyczyny okres wypowiedzenia jest taki sam jak w przypadku każdej innej. Przypuśćmy zatem, że pracownika obowiązuje 3-miesięczny okres wypowiedzenia, w takim przypadku na mocy art. 36 ze zn. 1 kodeksu pracy, pracodawca może skrócić okres wypowiedzenia, najwyżej jednak do 1 miesiąca. Należy pamiętać, że oświadczenie woli zakładu pracy o skróceniu okresu wypowiedzenia może być złożone tylko łącznie z wypowiedzeniem umowy o pracę, a nie w okresie późniejszym (patrz wyrok z dnia 19 grudnia 1990 r., sygn.akt I PR 391/90). Pracownikowi przysługuje odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia. Okres ten wlicza się pracownikowi pozostającemu w tym okresie bez pracy do okresu zatrudnienia w tym zakładzie pracy, jeżeli nie podjął on zatrudnienia gdzie indziej. Skrócenie okresu wypowiedzenia nie skutkuje natomiast nabyciem prawa do urlopu wypoczynkowego.
Pozostaje jeszcze wspomnieć o relacji likwidacja stanowiska pracy a okres wypowiedzenia w kontekście tego jak wpływa skrócenie okresu wypowiedzenia na datę rozwiązania stosunku pracy. Otóż, skrócenie okresu wypowiedzenie skutkuje rozwiązaniem stosunku pracy nie z upływem ustawowego okresu wypowiedzenia, a z upływem skróconego okresu.

Likwidacja stanowiska pracy a emerytura

Odnosząc się do zagadnienia likwidacja stanowiska pracy a emerytura wypada zaakcentować na samym początku, że art. 39 kodeksu pracy wprowadza zakaz wypowiadania umowy pracownikom w wieku przedemerytalnym. Zakazem tym objęta jest także co do zasady likwidacja stanowiska. Aczkolwiek kodeks pracy przewiduje wyjątki od tej reguły pozwalające zmienić pracownikom warunki pracy i płacy w sytuacji kiedy jest to konieczne ze względu na:
• wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy,
• stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania.
Proszę zwrócić uwagę, iż wyłączenie ochrony przedemerytalnej dotyczy wyłącznie wprowadzania nowych zasad wynagradzania. Nie obejmuje więc innych warunków umowy o pracę jak np. stanowiska. Zatem likwidacja stanowiska pracy pracownika w wieku emerytalnym nie będzie mogła być dokonana w tym trybie.

Jak Państwo widzą przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę może być likwidacja stanowiska, co – jak wspomniałam – nie zawsze będzie uzasadnione i możliwe do obrony przez pracodawcę. W szczególności przedmiotem sporu sądowego mogą być kryteria doboru pracowników objętych redukcją etatów w firmie, dlatego zawsze należy podejść do sprawy indywidualnie i dobrze przemyśleć podejmowane decyzje. Nie każda przyczyna wypowiedzenia określona jako likwidacja stanowiska będzie uzasadniona.