Dziedziczenie po rozwodzie – czy żona odpowiada za długi zmarłego męża?

Dziedziczenie po rozwodzie. Często spotykam się z pytaniami dotyczącymi dziedziczenia po rozwodzie przez byłego już małżonka albo małżonka będącego w separacji. Zainteresowane osoby pytają czy dziedziczą   i czy wówczas żona odpowiada za długi zmarłego męża, a konkretnie byłego męża. Z tego względu poniżej kwestię tę nieco Państwu przybliżę.

Dziedziczenie po rozwodzie na podstawie ustawy

Generalną zasadą jest ta, że małżonek dziedziczy po zmarłym współmałżonku, o ile w chwili śmierci małżeństwo trwało. Jeżeli przed śmiercią np. męża był złożony pozew rozwodowy, ale mąż przed orzeczeniem rozwodu zmarł, żona wciąż po nim dziedziczy. Postępowanie rozwodowe w razie śmierci jednej ze stron sąd oczywiście umorzy. Natomiast samo złożenie pozwu nie ma żadnego wpływu na dziedziczenie. Jest możliwość wyłączenia w takiej sytuacji małżonka od dziedziczenia na mocy orzeczenia sądu. Może to mieć miejsce tylko wówczas, gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione. Pozew mogą złożyć spadkobiercy ustawowi. Roszczenie to jest terminowe, można go dochodzić maksymalnie do roku czasu od śmierci spadkodawcy.

Dziedziczenie po rozwodzie na podstawie testamentu

Nawet jeżeli małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód można powołać ex małżonka do spadku. Sposobem na to będzie sporządzenie testamentu na podstawie, którego były małżonek stanie się spadkobiercą testamentowym. Oczywiście były małżonek może być także zapisobiorcą. Jeżeli bowiem spadkodawca chce na mocy testamentu powołać byłego małżonka na swojego spadkobiercę, nie ma ku temu przeszkód. Co ważne, w nauce prawa przyjmuje się, że w przypadku dziedziczenia testamentowego nie przysługuje możliwość żądania wyłączenia byłego małżonka od dziedziczenia (tak np. K. Pietrzykowski, Komentarz KC, t. 2, 2011).

Dziedziczenie po byłym małżonku a separacja

Orzeczenie separacji przez sąd wywołuje takie skutki, jak orzeczenie rozwodu. Konsekwencją tego jest istnienie w polskim porządku prawnym art. 935¹ kodeksu cywilnego.  Zgodnie z tym przepisem przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji. Dlatego też separacja powoduje, że małżonkowie po sobie nie dziedziczą.

Inaczej będzie w przypadku tzw. separacji faktycznej. Pojęcie to należy rozumieć jako faktyczny rozkład pożycia, niezamieszkiwanie ze sobą, prowadzenie odrębnych gospodarstw domowych itd. Separacja faktyczna nie ma wpływu na dziedziczenie po małżonku.

Dziedziczenie po byłym małżonku a unieważnienie małżeństwa

Rzadziej, ale zdarzyć się może, że dojdzie do unieważnienia małżeństwa stron. Czy wtedy następuje dziedziczenie po byłym małżonku? Nie, unieważnienie małżeństwa powoduje, że małżonek nie dziedziczy z ustawy po zmarłym. Unieważnienie małżeństwa jest dopuszczalne, na zasadzie wyjątku, także po śmierci. Art. 18 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi bowiem, że po ustaniu małżeństwa jest możliwe z powodu pokrewieństwa między małżonkami oraz ze względu na popełnioną bigamię.

Długi po śmierci byłego męża

Sytuacja małżonka może być różna. Dziedziczenie po byłym małżonku, co do zasady, nie jest możliwe (poza testamentem), a zatem były małżonek nie będąc spadkobiercą nie dziedziczy długów obciążających spadek. Trzeba mieć świadomość, że do spadku wchodzą nie tylko aktywa, ale także zobowiązania. Dziedziczenie długów w obecnym systemie prawnym jest jednakże ograniczone. Spadek jest przyjmowany z dobrodziejstwem inwentarza, a zatem z ograniczeniem odpowiedzialności za długi. Aktualnie spadkobierca nie ponosi już niczym nieograniczonej odpowiedzialności za zobowiązania spadkodawcy, co jeszcze przed laty stanowiło ogromny problem dla dziedziczących spadki.

Dziedziczenie po śmierci byłego męża – kiedy żonę obciążają długi po śmierci byłego męża?

Niestety, nawet jeżeli żona nie dziedziczy, będą sytuacje, w których będzie ona odpowiadać za długi zaciągnięte przez byłego męża. Dziedziczenie po śmierci byłego męża może mieć miejsce wówczas, gdy poręczyła za jego zobowiązania. Wtedy będzie bowiem odpowiadała jako poręczyciel za ten dług. Żona będzie odpowiadać także hipotecznie jeżeli np. jej nieruchomość bądź udział w nieruchomości obciąża hipoteka. Co ważne, wierzyciel hipoteczny nie musi zważać na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z prawa spadkowego. Jeszcze innym przykładem odpowiedzialności po śmierci byłego męża będzie sytuacja, gdy zaciągnął on zobowiązania na zaspokojenie zwykłych potrzeb rodziny. W takim wypadku oboje małżonkowie ponoszą odpowiedzialność solidarną.

Dziedziczenie po rozwodzie przebiega zatem inaczej niż w przypadku trwania małżeństwa. Należy pamiętać, że spadkobierca co do zasady odpowiada za długi zmarłego. Jeżeli nie jest się spadkobiercą, problem ten nas nie dotyczy. Będą jednak przypadki, o których częściowo wyżej napisałam, gdy długi po śmierci byłego męża będzie spłacać żona nawet jeżeli po nim nie dziedziczy.