Podział majątku po rozwodzie

Podział majątku po rozwodzie możliwy jest na dwa sposoby albo w ramach wzajemnych uzgodnień małżonków albo w postępowaniu sądowym. W zależności od ilości składników majątku, stopnia skomplikowania stanu faktycznego, a także postawy byłych współmałżonków, podział majątku wspólnego może okazać się tylko formalnością bądź też może przybrać on postać naprawdę skomplikowanego i wieloletniego postępowania sądowego.

W niniejszym wpisie postaram się przybliżyć to co należy wiedzieć żeby móc dokonać podziału majątku tak sprawnie jak to w danej sytuacji jest możliwe.

Podział majątku wspólnego

Czy można dokonać podziału w trakcie postępowania procesu o rozwód?

Ponieważ często Państwo mnie pytacie o podział majątku przy rozwodzie, a precyzyjniej mam tu na myśli dokonanie podziału w postępowaniu rozwodowym, pytacie o to jak często jest to praktykowane wyjaśnię ten aspekt na samym początku. Otóż, zgodnie z brzmieniem art. 58 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Teoretycznie zatem taka możliwość istnieje ale nie jest szczególnie często spotykana w praktyce. Dlaczego? Dlatego, że przede wszystkim, o ile sam skład majątku może nie rodzić większych napięć pomiędzy rozwodzącymi się małżonkami, o tyle już jego wartość -nie wspominając o samym sposobie podziału – może powodować różnice zdań. Przyjmuje się, że podział majątku wspólnego wtedy nie powoduje nadmiernej zwłoki pomiędzy wciąż jeszcze pomiędzy małżonkami, gdy nie ma sporu co do składu i sposobu podziału majątku, a ponadto nie ma spornych innych okoliczności.

Jeżeli w postępowaniu sądowym jest konieczne wydanie postanowienia wstępnego dotyczącego czy to ustalenia nierównych udziałów czy np. ustalenia przynależności do majątku współmałżonków, to wyłączone jest orzekanie przez sąd o podziale ponieważ będzie to skutkowało zwłoką. Poza tym, to czy sąd rozpozna wniosek o podział czy też pozostawi go bez rozpoznania, jest uprawnieniem sądu. Sąd nie ma obowiązku rozpoznawania wniosku o podział majątku wspólnego i to nawet wtedy jeżeli wnioskują o to obie strony.

Trzeba pamiętać, że – w tych raczej rzadkich sytuacjach – gdy w postępowaniu rozwodowym rzeczywiście następuje podział majątku wspólnego opłata od wniosku o podział jest pobierana przez sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.

Podział majątku po rozwodzie

Odrębne postępowanie sądowe

Podział majątku po rozwodzie jest zasadniczo najczęściej spotykaną opcją podziału składników majątkowych nabytych w trakcie trwania małżeństwa. Małżonkowie dokonują tegoż podziału w postępowaniu nieprocesowym na zasadach przewidzianych art. 566-567 kodeksu postępowania cywilnego. Nie należy jednak zapominać, że wniosek o podział majątku wspólnego może złożyć jeden z małżonków i tak jest niezaprzeczalnie najczęściej, ale prawo takie może mieć także zupełnie inna osoba, która jest zainteresowana dokonaniem podziału jak chociażby wierzyciel jednego z byłych już małżonków.

Sądowy podział majątku wspólnego może przebiegać w trójnasób:

• polega on na podziale fizycznym rzeczy wchodzących w skład tego majątku (art. 211 kodeksu cywilnego), bądź
• na przyznaniu rzeczy jednemu z małżonków z obowiązkiem odpowiedniej spłaty drugiego małżonka bądź
• na sprzedaży rzeczy stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (art. 212 § 2 kodeksu cywilnego).

Stosownie do brzmienia przepisów art. 684 kodeksu postępowania cywilnego w związku z art.46 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, skład majątku ulegającego podziałowi ustala sąd. Warto jednak pamiętać, że oprócz tego, że czysty skład majątku byłych małżonków jest ustalany i dzielony, dodatkowo jeszcze może dojść do konieczności rozpoznania przez sąd wielu innych roszczeń. Kilka z nich roszczeń opisałam tutaj. Znajdziecie Państwo w tymże wpisie szereg informacji na temat rozliczenia nakładów, spłaconych długów czy żądania ustalenia nierównych udziałów.

Sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami rozpoznaje sąd miejsca położenia tegoż majątku. Niestety zwykle takie postępowania są bardzo długotrwałe, wiążą się z koniecznością wyceny składników majątku przez biegłych i często nie należą do najprostszych.

Ponieważ postępowanie o podział majątku po rozwodzie jest postępowaniem nieprocesowym wspomnę przy tej okazji, iż obowiązuje tu zasada wyrażona w art. 520 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którą każdy uczestnik postępowania ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie. To oznacza, że obciążają go koszty tej czynności, której sam dokonał, jak i czynności podjętej w jego interesie, także przez sąd, na jego wniosek lub z urzędu.

Rozwód z orzekaniem o winie a podział majątku – czy istnieje jakiś związek?

Nie istnieje bezpośredni związek pomiędzy roszczeniem o podział majątku, a tym z czyjej winy nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Innymi słowy, także małżonek wyłącznie winny rozwodu może żądać podziału majątku po rozwodzie i także jemu przysługuje prawo żądania np. przejęcia danego składnika majątku ze spłatą udziału małżonka niewinnego. Pośrednio jednak wina może mieć wpływ na podział majątku wspólnego. Kiedy tak się stanie? Wtedy gdy jeden z małżonków  w sposób rażący i uporczywy nie przyczyniał się do powiększania majątku wspólnego stosownie do swych sił i możliwości zarobkowych. Wówczas drugi z byłych małżonków może żądać ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, co w sposób oczywisty będzie miało wpływ także na zakres praw i rzeczy wchodzących w skład majątku dorobkowego.

Podział majątku wspólnego

Umowa byłych małżonków

Na pewno ze wszech miar pożądaną opcją jest podział majątku wspólnego w ramach umowy byłych małżonków. Do umowy tej stosuje się przepisy o dziale spadku, w tym mają zastosowanie art. 1037 i 1038 kodeksu cywilnego. Forma umowy o podział majątku wspólnego jest zależna od tego jaki jest skład majątku. Ustawodawca wprowadził bowiem formę aktu notarialnego jeżeli do majątku przynależy nieruchomość, ewentualnie spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Z kolei jeżeli do majątku należy przedsiębiorstwo, umowa o podział majątku powinna być zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. W innych przypadkach forma umowy jest dowolna, nie musi być ona sporządzona na piśmie choć oczywiście takie rozwiązanie rekomenduję.

Jeżeli byli małżonkowie zdecydują się na umowny podział majątku wspólnego, a w skład majątku wchodzi  nieruchomość, musza oni uwzględnić konieczność zapłaty wynagrodzenia na rzecz notariusza czyli tzw. taksę notarialną, której wysokość jest powiązana z wysokością dzielonego majątku. Zaletą tego rozwiązania jest jednak szybkość podziału, czego nie można z reguły spodziewać się w przypadku postępowania sądowego, choćby z tego względu, iż brak jest konsensusu ze strony współwłaścicieli.

Problematyka „rozwód a podział majątku” jest naturalnie bardziej pojemna niż to napisałam powyżej, w szczególności wielość roszczeń małżonków i komplikacja stanów faktycznych w danych sprawach powoduje, że niniejszy wpis należy traktować jednie jako pewne wprowadzenie do zagadnień związanych z podziałem majątku dorobkowego.