Aktualizacja wpisu 19.07.2024
Zabezpieczenie alimentów jest wyjątkiem od ogólnej reguły obowiązującej w polskim porządku prawnym, zgodnie z którą zabezpieczenie nie może prowadzić do zaspokojenia roszczenia. Zabezpieczenie alimentów na czas rozprawy de facto prowadzi bowiem do tymczasowego ale jednak zaspokojenia roszczeń uprawnionego, dlatego nazywane jest zabezpieczeniem nowacyjnym.
Udzielić go może sąd na rozprawie albo na posiedzeniu niejawnym.
Przepisy dotyczące tego zabezpieczenia generalnie zawierają wiele rozwiązań szczególnych, nie tylko co do sposobu zabezpieczenia ale i wykonania postanowienia o zabezpieczeniu.
Zabezpieczenie w trakcie postępowania alimentacyjnego zdarza się niezwykle często Charakter tego postępowania zwłaszcza gdy chodzi o małoletnie dzieci powoduje, że konieczne staje się zagwarantowanie dzieciom środków do życia przez cały czas trwania postępowania. Postępowania sądowe w Polsce są długotrwałe dlatego też zabezpieczenie to cieszy się taką popularnością. Dlatego też poniżej postaram się odpowiedzieć na pytanie co to jest zabezpieczenie alimentacyjne, jakie korzyści się z nim wiążą i jak można je uzyskać.
Zabezpieczenie alimentacyjne to tymczasowe, bo ustalane jedynie na czas trwania postępowania o zasądzenie alimentów, rozstrzygnięcie sądu co do obowiązku zapłaty określonej sumy od pozwanego. Zabezpieczenie alimentów jest udzielane przez sąd tylko i wyłącznie na wniosek osoby zainteresowanej – w formie postanowienia. Bardzo ważne jest zatem aby osoba uprawniona, a najczęściej jej przedstawiciel ustawowy, sformułował pisemnie wniosek o zabezpieczenie alimentów.
Na czym polega owo zabezpieczenie i co ono nam daje? Otóż, sąd może udzielić zabezpieczenia polegającego na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej w sprawach o alimenty. Poza tym mogą być stosowane inne sposoby zabezpieczenia, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że w konkretnym wypadku właściwszy byłby któryś z innych sposobów zabezpieczenia.
Uzyskanie zabezpieczenia powoduje, że np. matka małoletniego dziecka pozyska środki na zapewnienie mu niezbędnych potrzeb pomimo tego, że ojciec dziecka będzie starał się jak najdłużej przeciągać toczący się proces o alimenty.
Podstaw prawnych zabezpieczenia alimentów należy szukać w przepisach obowiązującego prawa. Aby nie musieli Państwo robić tego samodzielnie przytoczę je Państwu poniżej.
Art. 753 kodeksu postępowania cywilnego mówi o tym jak może wyglądać zabezpieczenie alimentów, ale przepisy nie uszczegóławiają o jakich sprawach o alimenty dokładnie jest mowa. W związku z czym należy trzeba wiedzieć, iż te regulacją tą będą objęte sprawy o zasądzenie alimentów po raz pierwszy, a także sprawy o podwyższenie alimentów. Co do zasady zaś sprawą o alimenty nie jest sprawa o obniżenie alimentów lub uchylenie obowiązku alimentacyjnego, inicjowana przez obowiązanego do uiszczania alimentów. Aczkolwiek w orzecznictwie dopuszcza się zabezpieczenie alimentacyjne w trakcie postępowania o uchylenie lub obniżenie obowiązku alimentacyjnego poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego (tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia III CZP 3/82).
Ponadto pomimo, że sprawy z powództwa jednego z małżonków przeciwko drugiemu o zasądzenie określonej kwoty pieniężnej tytułem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, opartego na treści art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, nie uznaje się za klasyczną sprawę o alimenty, zabezpieczenie alimentów – czy też bardziej prawidłowo tego obowiązku – w tych typach spraw też jest możliwe. Proszę zatem zapamiętać, że zabezpieczenie alimentacyjne jest możliwe także przed rozwodem. Jest to o tyle istotne, że średni czas trwania sprawy rozwodowej w Polsce to 7 miesięcy.
Zabezpieczenie alimentów może mieć teoretycznie miejsce również wtedy, gdy uprawiony dochodzi zasądzenia alimentów z datą wsteczną. Generalnie bowiem niezaspokojone potrzeby uprawnionego z czasu przed wniesieniem powództwa o alimenty sąd uwzględnia zasądzając odpowiednią sumę pieniężną. Trzeba jednak pamiętać, że wniosek o zabezpieczenie alimentów z datą wsteczną musi przede wszystkim wykazywać istnienie tychże niezaspokojonych potrzeb. Bez wykazania tej okoliczności, sąd wniosek taki oddali.
Warto wiedzieć, że od 2023 r. nastąpiły zmiany regulacji postępowania zabezpieczającego. Zażalenie na postanowienie o zabezpieczeniu wydane w II instancji także jest obecnie zaskarżalne. W myśl art. 741 § 2 KPC zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji rozpoznaje sąd drugiej instancji.
Zabezpieczenie alimentów wiąże się z trwającym postępowaniem ale trzeba wiedzieć, że zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia, chyba że ustawa stanowi inaczej. Jeżeli wniosek o zabezpieczenie jest wcześniejszy niż pozew to sąd udzieli zabezpieczenia ale wyznaczy termin do złożenia pozwu, który nie może przekraczać dwóch tygodni.
Zabezpieczenie alimentów następuje na wniosek uprawnionego, a więc np. matki małoletnich dzieci. Aby zatem uzyskać zabezpieczenie trzeba przed wszczęciem postępowania albo wraz z pozwem o zasądzenie alimentów zawnioskować o ich zabezpieczenie. Sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego dopuszczalne jest udzielenie zabezpieczenia tylko wtedy, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił. Wniosek o zabezpieczenie alimentów można złożyć na piśmie lub ustnie podczas rozprawy.
Zabezpieczenie obowiązuje przez cały czas trwania sprawy alimentacyjnej, a więc nawet przez kilka lat jeżeli taka jest potrzeba. Ewentualnie do czasu uchylenia lub zmiany prawomocnego postanowienia, którym udzielono zabezpieczenia. Zgodnie z treścią art. 744 § 1 KPC w razie prawomocnego zwrotu albo odrzucenia pozwu lub wniosku, oddalenia powództwa lub wniosku albo umorzenia postępowania, zabezpieczenie upada.
Do udzielenia zabezpieczenia roszczenia o alimenty wymagane jest jedynie uprawdopodobnienie przez uprawnionego istnienia roszczenia. Aby uzyskać zabezpieczenie alimentacyjne nie ma natomiast potrzeby wykazywania interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia (tak np. postanowienie Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 23 października 2019 r., sygn.akt VIII Cz 960/19).
Niezwykle interesującą kwestią jest na pewno zagadnienie takie jak: zabezpieczenie alimentów a wysokość alimentów. Przede wszystkim trzeba zatem pamiętać, iż fakt, że sąd wyda postanowienie nakazujące uiszczanie np. przez ojca dziecka w trakcie postępowania określonej kwoty jako zabezpieczenie alimentów, nie oznacza automatycznie, że taka dokładnie kwota alimentów na koniec zostanie ustalona. Trzeba w tym miejscu wyjaśnić jeszcze jedną rzecz, a mianowicie co się dzieje w sytuacji, gdy kwota alimentów jest znaczenie wyższa niż kwota przewidziana w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia – czy jest możliwe wyrównanie zabezpieczenia alimentów, odpowiedź jest twierdząca bo zasadą jest, że sąd zasądza alimenty od daty złożenia pozwu ale co istotne nie działa to w drugą stronę tj. jeżeli zasądzone zostaną alimenty w wysokości niższej chociażby pozwany nie będzie mógł skutecznie dochodzić zwrotu tych świadczeń (patrz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20.10.2010 r., sygn.akt III CZP 59/10).
Należy pamiętać, iż sąd rozpoznając wniosek o alimenty z zabezpieczeniem jest związany granicami wniosku w zakresie wysokości żądanego świadczenia alimentacyjnego. Oznacza to, iż sąd nie może wydać postanowienia zabezpieczającego w kwocie wyższej niż domagał się tego sam uprawniony. Dlatego warto dobrze oszacować potrzeby alimentacyjne i zawnioskować nawet o kwotę lekko wyższą, byle nie niższą. Nie oznacza to jednakże, że wyda postanowienie na kwoty takie jak tenże ubezpieczony wskaże, gdyż sąd orzeka w sposób dyskrecjonalny, swobodnie decydując o wysokości kwot. Ale nie należy też sądzić, że sąd może określić kwotę w sposób zupełnie dowolny, gdyż powinien generalnie orzekać z uwzględnieniem tych przesłanek, które o wysokości alimentów decydują tj. przesłanek określonych w art. 135 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Dlatego też warto dołożyć starań aby pozew o alimenty z zabezpieczeniem został napisany w taki sposób, aby pozwalał na uzyskanie maksymalnego zabezpieczenia. Mając na uwadze długotrwałość postępowań sądowych, bywa to naprawdę ważną kwestią.
Wniosek o zabezpieczenie alimentów należy złożyć we właściwym sądzie rejonowym.
Jakie dokumenty są niezbędne zależy od tego kto jest uprawnionym i zobowiązanym do alimentacji. Jeżeli przykładowo dochodzimy alimentów na małoletnie dziecko poza aktem jego urodzenia należałoby wykazać za pomocą faktur, umów i rachunków jakie są rzeczywiste potrzeby dziecka. W ten sposób zwiększamy szansę na uzyskania zabezpieczenia w kwocie rzeczywiście odpowiadającej tym potrzebom.
Do uzyskania zabezpieczenia niezbędne jest – jak wspomniałam – złożenie wniosku wraz z opisem sytuacji faktycznej, żądaną kwotą i dowodami. Sąd orzeka o zabezpieczeniu postanowieniem i robi to jeszcze przed rozprawą.
Po wydaniu postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia, możliwe jest przystąpienie do egzekucji.
Wniosek o zabezpieczenie alimentów jest wolny od opłat sądowych. Zabezpieczenie alimentów nic zatem nie kosztuje ale już od wniosku o zmianę lub uchylenie zabezpieczenia musimy zapłacić opłatę sądową w kwocie 100 zł. Podobnie jeżeli chcemy zaskarżyć wydane przeciwko nam postanowienie o zabezpieczeniu. Dodam, że postanowienie zabezpieczające podlega zażaleniu w terminie 7 dni i opłata za zażalenie wynosi 100 zł.
Zabezpieczenie alimentów a kwota.
Niezwykle interesującą kwestią jest na pewno zagadnienie takie jak: zabezpieczenie alimentów a wysokość alimentów. Przede wszystkim trzeba zatem pamiętać, iż fakt, że sąd wyda postanowienie nakazujące uiszczanie np. przez ojca dziecka w trakcie postępowania określonej kwoty jako zabezpieczenie alimentów, nie oznacza automatycznie, że taka dokładnie kwota alimentów na koniec zostanie ustalona. Należy pamiętać, iż sąd rozpoznając wniosek o alimenty z zabezpieczeniem jest związany granicami wniosku w zakresie wysokości żądanego świadczenia alimentacyjnego. Oznacza to, iż sąd nie może wydać postanowienia zabezpieczającego w kwocie wyższej niż domagał się tego sam uprawniony. Nie oznacza to jednakże, że wyda postanowienie na kwoty takie jak tenże ubezpieczony wskaże, gdyż sąd orzeka w sposób dyskrecjonalny, swobodnie decydując o wysokości kwot. Ale nie należy też sądzić, że sąd może określić kwotę w sposób zupełnie dowolny, gdyż powinien generalnie orzekać z uwzględnieniem tych przesłanek, które o wysokości alimentów decydują tj. przesłanek określonych w art. 135 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Dlatego też warto dołożyć starań aby pozew o alimenty z zabezpieczeniem został napisany w taki sposób, aby pozwalał na uzyskanie maksymalnego zabezpieczenia. Mając na uwadze długotrwałość postępowań sądowych, bywa to naprawdę ważną kwestią.
Ostatnią rzeczą, którą chciałaby poruszyć jest to kiedy upada zabezpieczenie alimentów – pomimo, że postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia stanowi samoistną podstawę świadczeń to jednak udzielane jest jedynie na czas trwania postępowania sądowego. Zgodnie z przepisami udzielone zabezpieczenie upada po upływie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, a na wniosek obowiązanego sąd wydaje postanowienie stwierdzające upadek zabezpieczenia.
Zabezpieczenie alimentów jest instytucją, która ma przeciwdziałać niewywiązania się z obowiązku alimentacyjnego. Nie można bowiem chronić tych, którzy tego obowiązku nie wykonują kosztem uprawnionych do alimentów.
Poza konsekwencjami finansowymi bo i tak kiedyś należy te alimenty zapłacić mogą mieć miejsce także konsekwencja karne. Trzeba bowiem wiedzieć, że art. 209 § 1 kodeksu karnego penalizuje przestępstwo nie alimentacji. Mianowicie, kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Co może zatem zrobić osoba uprawniona do alimentacji jeżeli zobowiązany ich nie płaci?
Po pierwsze może dysponując tytułem wykonawczym wszcząć postępowanie egzekucyjne. Może też złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa o jakim napisałam Państwu wyżej. Poza tym dłużnicy alimentacyjni mogą utrać prawo do ulg czy świadczeń, a także utracić prawo jazdy.
Egzekucja alimentów jest stosunkowo prosta, wystarczy złożyć do komornika tytuł wykonawczy zasądzający niepłacone alimenty. Egzekucja świadczeń alimentacyjnych toczy się wg specjalnych reguł. Do takich należy ta, zgodnie z którą wniosek o wszczęcie egzekucji można zgłosić również do komornika sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wierzyciela. Ponadto komornik obowiązany jest z urzędu przeprowadzić dochodzenie w celu ustalenia zarobków i stanu majątkowego dłużnika oraz jego miejsca zamieszkania. Jeżeli środki te okażą się bezskuteczne, organy Policji przeprowadzą na wniosek komornika czynności w celu ustalenia miejsca zamieszkania i miejsca pracy dłużnika.
Trzeba wiedzieć, że poza sądem obowiązek płacenia alimentów strony mogą ustalić same między sobą, zawierając umowę cywilną. Możliwe jest także uregulowanie tek kwestii w tzw. postępowaniu pojednawczym. Te osoby, które nie mogą wyegzekwować swoich alimentów mogą skorzystać z przepisów ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Pomoc ta jest przeznaczona dla tych rodziców, którzy znajdują się w trudnej sytuacji majątkowej.
Poza tym prawo przewiduje też świadczenia rodzinne finansowane z budżetu państwa, przeznaczone na dofinansowanie wydatków związanych z utrzymaniem dziecka. Mowa tu o:
• zasiłku rodzinnym,
• dodatkach do zasiłku rodzinnego np. z tytułu samotnego wychowywania dziecka,
• zasiłku pielęgnacyjnym,
• świadczeniem pielęgnacyjnym i innych.
Wiele organizacji pomaga osobom uprawnionym do alimentacji, jest wśród nich wiele fundacji i stowarzyszeń, organizacji non for profit. Można do nich udać się po pomoc prawną w dochodzeniu swoich praw.
Jeżeli potrzebują Państwo pomocy prawnej w podobnej sprawie zapraszam do skorzystania z usług mojej Kancelarii. Szczegóły (koszt, zakres i termin realizacji usługi) można ustalić telefonicznie pod nr.: 694 433 846 w godzinach 07.00-20.00 lub za pośrednictwem e-mail: katarzyna.siwiec@radca.prawny.org.pl
Przeczytaj także
Alimenty to obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Obowiązek alimentacyjny w zakresie wychowania dziecka może polegać także na osobistych staraniach zobowiązanego, np. osobistej opiece nad dzieckiem. Alimenty mają charakter osobisty, są niezbywalne i niedziedziczne, ich źródłem może być pokrewieństwo, przysposobienie oraz małżeństwo. Alimenty Ogólna…
Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej i rodzeństwo. W linii prostej zobowiązani do świadczenia alimentów mogą być zatem rodzice, dziadkowie, pradziadkowie i analogicznie dzieci, wnuki czy prawnuki. Niniejszy wpis dotyczył będzie problematyki dochodzenia alimentów konkretnie od dziadków jako zobowiązanych w dalszej kolejności niż…
Na wstępie podkreślić należy, że obowiązek alimentacyjny rodziców względem ich dzieci nie jest ograniczony żadnym konkretnym terminem, w szczególności obowiązek ten – jak wiele osób niesłusznie przyjmuje – nie wygasa z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości czy też zakończenia edukacji czy nawet w przypadku podjęcia przez dziecko zatrudnienia. Innymi słowy,…