Gwarancja na roboty budowlane i rękojmia za wady to dwie niezależne instytucje. Nie ma co do zasady wątpliwości, że inwestor ma prawo dochodzenia uprawnień z rękojmi i gwarancji niezależnie od siebie. Rękojmia przysługuje z mocy samej ustawy, zaś źródłem gwarancji jest umowa i jej udzielenie ma charakter całkowicie dobrowolny. W obu przypadkach podmiotem zobowiązanym będzie wykonawca robót budowlanych.
Czym różnią się te instytucje, jakie są ich podstawy i jakie są terminy na dochodzenie roszczeń dowiecie się Państwo z poniższego wpisu.

Gwarancja na roboty budowlane

Gwarancja na roboty budowlane, jak wyżej wspomniałam, stanowi odrębny od rękojmi za wady, reżim odpowiedzialności za wady.
Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 10 lipca 2008 r., sygn.akt III CZP 62/08 okoliczność, że ustawodawca nie przewidział gwarancji w innych typach umów, zwłaszcza przy umowie o roboty budowlane oraz umowie o dzieło, nie stoi na przeszkodzie udzieleniu gwarancji przez wykonawców robót lub przyjmujących zamówienia, na ogólnej zasadzie swobody umów. Stosownie do art. 353 ze zn. 1 kodeksu cywilnego strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Zważywszy, że udzielenie gwarancji ma charakter dobrowolny zakres odpowiedzialności wykonawcy powinien każdorazowo być określony w treści dokumentu stanowiącego o udzieleniu gwarancji, czyli najczęściej w samej umowie o roboty budowlane.
Gwarancja jest dodatkowym zobowiązaniem inwestora w zakresie jakości wykonanych prac w ramach umowy. Wykonawca zobowiązuje się poprzez jej udzielenie do usunięcia usterek pojawiających się w określonym terminie po odbiorze prac. W treści gwarancji można swobodnie ustalić okres gwarancji i zakres objętych tą gwarancją wad i wiele innych kwestii jak samą procedurę zgłaszania czy usuwania wad. Generalnie w orzecznictwie wyrażono pogląd, że gwarancja stanowi dodatkowe zastrzeżenie umowne, które przynajmniej w zasadzie powinno być rozumiane jako dopełnienie przepisów o odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady rzeczy, przez rozciągnięcie tej odpowiedzialności albo na inne podmioty, albo jej rozszerzenie na inne przyczyny zobowiązujące gwaranta do określonych czynności (tak. np. Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 7 września 2016 r., sygn.akt I ACa 562/16).
Gwarancja na roboty budowlane bardzo często nazywana jest w umowach gwarancją jakości. Najczęściej udzielana jest tylko inwestorowi, ale nie ma przeszkód aby wykonawca udzielił jej także następcom prawnym inwestora tj. kolejnym właścicielom budynku, który wykonawca wzniósł w ramach postanowień umowy o roboty budowlane.
Ma ona charakter umowy jednostronnie zobowiązującej, w ramach której wykonawca zobowiązuje się nieodpłatnie świadczyć na rzecz inwestora usługi mającej np. na celu usunięcie wady w przedmiocie umowy o roboty budowlane.
Gwarancja na usługi budowlane, inaczej niż rękojmia za wady, nie wymaga aby inwestor badał obiekt budowlany. Wystarczające jest tylko aby ujawniła się wskazana w dokumencie gwarancji (czyli najczęściej samej umowie) wada fizyczna obiektu.
Okres gwarancji na roboty budowlane może być zasadniczo określony dowolnie, ale w braku zastrzeżenia umownego termin ten wynosi 2 lata.
Natomiast jeżeli chodzi o okres przedawnienia roszczeń z gwarancji to wyjaśnić należy, iż mają tu zastosowanie ogólne zasady przedawnienia roszczeń wynikające z kodeksu cywilnego, czyli zależnie od tego kto jest stroną umowy 3 lub 6 lat od stwierdzenia wady.

Rękojmia na roboty budowlane

Art. 656 § 1 kodeksu cywilnego stanowi, że do rękojmi za wady obiektu budowlanego odpowiednie zastosowanie znajdą również przepisy o umowie o dzieło, a dalej przepisy rękojmi przy sprzedaży. Tym samym rękojmia na roboty budowlane daje inwestorowi następujące uprawnienia wobec wykonawcy:
• usunięcia wady;
• wymiany rzeczy;
• prawo odstąpienia od umowy;
• prawo do żądania obniżenia ceny.
Okres rękojmi na roboty budowlane wynosi co do zasady 5 lat. Zgodnie bowiem z treścią art. 568 § 1 kodeksu cywilnego stanowi, że sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna nieruchomości zostanie stwierdzona przed upływem pięciu lat od dnia wydania rzeczy kupującemu. Regulacja ta znajdzie zastosowanie do odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady takie jak wada fizyczna obiektu budowlanego. Termin na stwierdzenie wady może być przez strony dowolnie modyfikowany, o ile strona umowy nie jest konsumentem. Warto nadmienić, że upływ terminu na stwierdzenie wady nie powoduje wyłączenia uprawnień z rękojmi, jeżeli wykonawca wadę podstępnie zataił.
Z drugiej zaś strony, w przypadku gdy stronami umowy są przedsiębiorcy, inwestor traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał wybudowanego obiektu i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu.
Wspomniany wyżej termin 5 lat to termin, w którym wada ma zostać stwierdzona. Termin ten ma charakter zawity, a zatem jeżeli inwestor nie stwierdzi wady w podanym terminie, traci uprawnienia z rękojmi (patrz np. K. Haładyj, M. Tulibacka, w: K. Osajda (red.), Kodeks cywilny, 2019, kom. do art. 568; J. Widło, Rękojmia za wady fizyczne w świetle nowelizacji Kodeksu cywilnego, MoP 2015, Nr 4, s. 177–186).
Stwierdzenie wady w toku biegu 5-letniego terminu stanowi dopiero pierwszy etap. Następnie dopiero otwiera się roczny termin na skorzystanie z roszczenia o usunięcie wady lub wymianę rzeczy wadliwej. W przypadku konsumenta trzeba jednak pamiętać, że termin ten nie może zakończyć się przed upływem wspomnianego wyżej 5-letniego terminu na stwierdzenie wad. Jeżeli inwestor nie skorzysta w tym terminie z roszczenia o naprawę lub wymianę, wykonawca będzie mógł skutecznie uchylić się od realizacji obowiązków z rękojmi z powodu przedawnienia.
Jeżeli rozważamy okres rękojmi ważną kwestią jest też to, że prawo do skorzystania z uprawnienia do obniżenia ceny lub uprawnienia do odstąpienia od umowy jest obwarowane terminem zawitym. Ustawa przewiduje roczny, liczony od dnia stwierdzenia wady, termin na ich realizację. Oświadczenia woli inwestora mają charakter prawnokształtujący. Oznacza to, że w takim przypadku wada fizyczna obiektu budowlanego prowadzi do wygaśnięcia umowy na skutek odstąpienia lub zmiany wartości wynagrodzenia wynikającego z takiej umowy, jeżeli inwestor złoży oświadczenie o obniżeniu ceny.

Rękojmia a gwarancja

W tym miejscu krótko podsumuję, w formule tabelarycznej, różnice pomiędzy rękojmią a gwarancją:

Oczywiście nie są to wszystkie różnice pomiędzy tymi dwoma instytucjami. Nadmienię jeszcze przy tej okazji, że przy zbiegu roszczeń wynikających z przepisów o rękojmi i gwarancji, w granicach podstawy faktycznej powództwa, sąd uprawniony jest do wyboru jednego z nich, mając na względzie zapewnienie realnej ochrony interesów powoda, co potwierdził Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 22.10.2015 r. o sygn. I ACa 516/15.

Uprawnienia z tytułu rękojmi i z tytułu udzielonej przez wykonawcę gwarancji mogą zostać przez strony umowy dodatkowo zabezpieczone. Bardzo częstym rozwiązaniem jest ustanowienie w umowie o roboty budowlane kar umownych za niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków z rękojmi/gwarancji.

Podsumowując, wada fizyczna obiektu budowlanego daje inwestorowi możliwość skorzystania z:
• rękojmi,
• gwarancji,
• zasad ogólnych dotyczących niewykonania i nienależytego wykonania umowy (art. 471 kodeksu cywilnego).

Wiele osób, zwłaszcza w sytuacji gdy nie utrzymywali oni kontaktów ze spadkobiercą, a dowiaduje się, że może odziedziczyć spadek jest zainteresowanych tematyką taką jaką stanowi dziedziczenie długów.

Jak to wygląda w praktyce, czy istnieje różnica w zależności od tego kiedy nastąpiła śmierć dłużnika, czy ma znaczenie kim był spadkodawca, kto dziedziczy długi, kiedy długi przechodzą na rodzinę (bliższą lub dalszą) i o kilku innych kwestiach dowiedzie się Państwo z niniejszego wpisu.

Dziedziczenie długów

Regulacje prawne.

Zgodnie z treścią art. 1012 kodeksu cywilnego, w aktualnym brzmieniu, spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Nie jest możliwe częściowe przejęcie bądź częściowe zrzeczenie się spadku.

Do 2015 roku reguła była zupełnie inna, jeżeli spadkobierca nie złożył oświadczenia, z mocy prawa następowało proste przyjęcie spadku więc dziedziczenie długów było zdecydowanie bardziej dotkliwe w skutkach dla spadkobierców. Ustawa nowelizująca zawierała przepis, zgodnie z którym korzystniejsze reguły dziedziczenia nie mają zastosowania do spadków otwartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.

Długi spadkowe to obowiązki, które musi wykonać spadkobierca. Mogą nimi być zobowiązania różnego rodzaju, które obciążały spadkodawcę, najczęściej związane z koniecznością wykonania umów, powstałe na skutek deliktu bądź wynikające z bezpodstawnego wzbogacenia.

Spadek dziedziczony jest w dacie otwarcia spadku (śmierć dłużnika).

W zakresie odpowiedzi na pytanie kto dziedziczy długi wyjaśnię, że dziedziczenie długów po spadkodawcy, poza spadkobiercami, może objąć jeszcze nabywców spadku oraz osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapis windykacyjny.

O szczegółowych zasadach odpowiedzialności spadkobierców w okresie przed i po chwili przyjęcia spadku, do i od chwili działu spadku oraz o wyjątkach od zasady ograniczonej odpowiedzialności spadkobiercy przeczytać Państwo w innym moim wpisie.

Dziedziczenie długu po rodzicach i dziedziczenie długów po dalszej rodzinie

W praktyce najczęściej jest tak, że dług po rodzicach dziedziczą ich dzieci, ale mogą to też być na przykład wnuki. Wystarczy, że dzieci posiadające własne dzieci odrzucą spadek, a z powodu niewiedzy czy zapomnienia nie odrzucą spadku np. za swoje małoletnie dzieci. Innym przykładem może być ten kiedy rodzice nie odrzucają spadku  bo nie wiedzą, że dziecko poczęte ale jeszcze nie narodzone także dziedziczy spadek, a wraz z nim może mieć miejsce właśnie komentowane obecnie dziedziczenie długów. O zasadach dziedziczenia m.in. przez dziecko nienarodzone przeczytacie Państwo tutaj.

Należy też pamiętać, że złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku po ojcu nie ma żadnego wpływu na dziedziczenie po dziadku bądź babci. Stanowisko to znajduje odzwierciedlenie w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2016 r., wydanym w sprawie II CSK 529/15.

Tak więc na pytanie kto spłaca długi po śmierci dłużnika można odpowiedzieć, że mogę to być różne osoby nawet jeżeli myślimy o spadkobiercach. Poza najbliższą rodziną jak żona, dzieci czy wnuki, dziedziczyć mogą także rodzice, rodzeństwo (zarówno rodzeństwo rodzone, jak  i przyrodnie spadkodawcy) czy dzieci rodzeństwa. Spadek mogą także dziedziczyć wujowie i ciotki spadkodawcy jako zstępni dziadków (sami dziadkowie bardzo rzadko) więc także i dalsza rodzina może odpowiadać za długi spadkodawcy. Na szczęście aktualnie już w sposób mało dotkliwy bo dziedziczenie następuje z dobrodziejstwem inwentarza.

Przedawnienie długów spadkowych

Często pojawiają się pytania o to kiedy następuje przedawnienie długu po zmarłej osobie. W zakresie długów innych niż publicznoprawne obowiązują regulacje zawarte w przepisach art. 117-125 kodeksu cywilnego. Zasadą jest, że zobowiązania pieniężne się przedawniają (jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej to w terminie 3 lub 6 lat), termin przedawnienia biegnie od momentu wymagalności roszczenia. Nie jest tak, że wymagalność roszczenia wierzyciela w stosunku do spadkobierców jako dłużników powstaje z chwilą śmierci spadkodawcy. Z tą chwilą przechodzą na spadkobierców wszelkie prawa i obowiązki spadkodawcy, ale rozpoczęty już termin przedawnienia nadal biegnie.

W przypadku zaległych podatków organ wydaje decyzję o odpowiedzialności podatkowej spadkobierców. Przepisy wymagają, że przed upływem terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych spadkobiercom należy doręczyć ostateczną decyzję o zakresie ich odpowiedzialności. Zgodnie z art. 118 § 1 Ordynacji podatkowej nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat. Ustawa nie przewiduje tu istnienia szczególnych okoliczności, które powodowałyby przerwanie lub zawieszenie biegu tego terminu. W konsekwencji termin przedawnienia nie może ulec przedłużeniu, a zawsze kończy się ostatniego grudnia danego roku (komentarz do Ordynacji podatkowej pod redakcją prof. B. Brzezińskiego, str. 576).

Od 1 stycznia 2023 roku weszły w życie regulacje przewidziane w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z 27.11.2019 r. zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG z 5.4.1993 r., dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/29/WE oraz dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia przepisów UE dotyczących ochrony konsumenta. Dyrektywa ta jest znana jako Dyrektywa Omnibus bądź – jeszcze krócej jako Omnibus. Wprowadza ona dość duże zmiany jakościowe, a jej celem jest ochrona kupujących przed nieuczciwymi praktykami ze strony sprzedawców.
Poniżej przybliżę je Państwu.

Omnibus

Ogólne informacje.
Państwa członkowskie zobowiązane były przyjąć przepisy niezbędne do wykonania Dyrektywy Omnibus do dnia 28 listopada 2021 r., a przepisy miały być stosowane od dnia 28 maja 2022 r. W rzeczywistości ustawa implementująca przepisy do krajowego porządku prawnego tj. ustawa o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw została uchwalona w dnu 1 grudnia 2022 r., ogłoszona w Dzienniku Ustaw pod poz. 2581 w dniu 12 grudnia 2022 r. i weszła w życie z dniem 1 stycznia 2023 r.
Jak wskazano w uzasadnieniu ustawy Dyrektywa Omnibus ma na celu wzmocnienie skuteczności obowiązujących przepisów konsumenckich oraz unowocześnienie i ulepszenie niektórych instrumentów ochrony interesów konsumentów w kontekście dynamicznie postępującej cyfryzacji gospodarki.
W rezultacie Omnibus przewiduje zmiany w kilku głównych ustawach regulujących obszar ochrony konsumentów w Polsce tj. m.in. w tytułowej ustawie o prawach konsumenta, ustawie przeciw nieuczciwym praktykom rynkowym, ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów, jak również w ustawie o informowaniu o cenach towarów i usług.
Nowe przepisy obejmują zarówno sklepy internetowe, jak i stacjonarne, ale także pokazy i wszelkiego rodzaju wycieczki, jeżeli w ich trakcie następuje sprzedaż produktów.
Warto wiedzieć, że unijna dyrektywa omnibus wymusiła również wprowadzenie sankcji na przedsiębiorców nie przestrzegających wprowadzonych przepisów i tak, jeżeli przedsiębiorca nie będzie wykonywał określonych obowiązków, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej może nałożyć na niego, w drodze decyzji, karę pieniężną do wysokości 20 000 zł. Zaś w przypadku gdy nie wykona ich, co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy, licząc od dnia, w którym stwierdzono naruszenie tych obowiązków po raz pierwszy, kara może wynieść aż 40 000 zł.

Dyrektywa Omnibus

Najniższe ceny produktów.
Wydaje się, że taką najbardziej zauważalną zmianą jest ta w zakresie informowania przez sprzedawców o obniżce cen produktu. Nic tak bowiem nie przekonuje konsumentów do zakupu jak najniższa cena. Dlatego też sprzedawcy często najpierw zawyżali ceny towarów, aby potem sztucznie je obniżyć w ramach organizowanych wyprzedaży. Konsumenci tak naprawdę nie mieli w tej sytuacji żadnej realnej możliwości poznania prawdziwych historycznych cen produktów i niejednokrotnie nabywali je wierząc, że ma to miejsce naprawdę w promocyjnej cenie. Obecnie sytuacja ulegnie zasadniczej zmianie. Dyrektywa Omnibus wprowadziła bowiem regułę, zgodnie z którą, obok informacji o obniżonej cenie towaru lub usługi, musi zostać przedstawiona także informacja o najniższej cenie tego towaru lub usługi, jaka obowiązywała w okresie nie krótszym niż 30 dni przed wprowadzeniem obniżki. Implementacja przepisów wynikająca z dyrektywy Omnibus w tym zakresie nastąpiła poprzez zmianę art. 4 ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług.
Jeśli dany towar lub usługa został wprowadzony do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni obecnie w myśl przepisów dyrektywy Omnibus należy podawać informację o jego najniższej cenie, która obowiązywała w okresie od dnia startu jego sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki. Takie zestawienie historycznych cen produktów czy inaczej historia cen pozwoli potencjalnemu nabywcy zorientować się czy rzeczywiście ma do czynienia z prawdziwą ofertą zakupową czy tylko nieuczciwością sprzedawcy.
Dyrektywa Omnibus pozwala Państwom członkowskim wprowadzić inne przepisy dla towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności. W rezultacie polska ustawa stanowi, że w przypadku produktów ulegających szybkiemu zepsuciu lub posiadających krótki termin przydatności, obok obniżonej ceny trzeba zamieścić informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki. Poprzednia cena produktu w dłuższej perspektwie czasowej w tej grupie produktów nie będzie musiała być widoczna.
Nadmienić należy na marginesie, że z dniem 1 styczna 2023 r. weszło w życie także rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z 19 grudnia 2022 r. dotyczące obowiązku uwidaczniania, obok ceny i ceny jednostkowej, również informacji o obniżonej cenie towaru lub usługi. Przepisy w nim zawarte skutkować mają łatwiejszym porównywaniem cen w sklepach. Stanowią one, że cenę, cenę jednostkową lub informację o obniżonej cenie uwidacznia się na danym towarze, bezpośrednio przy towarze lub w bliskości towaru, którego dotyczy cena, cena jednostkowa lub informacja o obniżonej cenie, w miejscu ogólnodostępnym i dobrze widocznym dla konsumentów.
Jeżeli przedsiębiorca prowadzi sklep internetowy musi pamiętać, że Omnibus wymaga aby informować kupującego, że cena, którą widzi, została wygenerowana w zasadzie dla niego przez algorytm i może różnić się od ceny, którą zobaczy za parę dni lub z innego urządzenia.

Dyrektywa Omnibus

Fałszywe opinie.
Dyrektywa Omnibus przewiduje również konieczność zwalczania nieuczciwych opinii. Jak wskazano w treści Preambuły „Przy podejmowaniu decyzji o zakupie konsumenci w coraz większym stopniu polegają na opiniach i rekomendacjach innych konsumentów. Zatem gdy przedsiębiorcy zapewniają dostęp do opinii konsumentów o produktach, powinni oni informować konsumentów, czy ustanowiono procesy i procedury mające zapewnić, aby publikowane opinie pochodziły od konsumentów, którzy rzeczywiście używali produktów lub je kupili. Jeżeli ustanowiono takie procesy lub procedury, przedsiębiorcy powinni udzielać informacji na temat sposobu przeprowadzania kontroli i wyraźnie informować konsumentów o tym, jak opinie są przetwarzane, na przykład, czy zamieszcza się wszystkie opinie, zarówno pozytywne, jak i negatywne, czy opinie te są sponsorowane lub czy mają na nie wpływ stosunki umowne z przedsiębiorcą”.
Omnibus przeszkodzi zatem w publikowaniu opinii przez opłacanych copywriterów i przeszkodzi w usuwaniu tych negatywnych.
Pomimo obowiązywania tych regulacji, jakież było moje zdziwienie gdy w dniu 5 stycznia 2023 r. sama otrzymałam ofertę od firmy, która proponowała mi swoje usługi związane z pozyskiwaniem i publikacją opinii na Google Maps. W mojej ocenie zdarzenie to świadczy o tym, że mechanizmy ochronne, które wprowadza Dyrektywa Omnibus mają sens, bo pozwalają nas chronić przed manipulacją, w trakcie podejmowania naszych decyzji zakupowych, za pomocą nieprawdziwych opinii.
Jedynie na marginesie wspomnę, że jeszcze przed implementacją dyrektywy Omnibus, walkę z fałszywymi opiniami podjął Prezes UOKiK. Głośno było o wielotysięcznych karach dla dwóch firm, które świadczyły usługi związane z opiniami umieszczanymi w portalach takich jak Tripadvisor, Ceneo, Oferteo i ZnanyLekarz. Podstawą ich ukarania było stwierdzenie, iż działania te naruszają zbiorowe interesy konsumentów.

Omnibus chroni seniorów
Dyrektywa omnibus chroni także w szczególny sposób seniorów, którzy często dokonują transakcji w czasie pokazów, wycieczek lub w kontaktach z przedstawicielami odwiedzającymi ich domy. Omnibus wymógł zmiany w polskich przepisach w taki sposób, że mamy obecnie regulacje, zgodnie z którymi umowa dotycząca usług finansowych nie może być zawarta podczas pokazu lub wycieczki. Zakaz ten obejmuje także zawarcie umowy dotyczącej usług finansowych, związanej bezpośrednio z ofertą złożoną podczas pokazu lub wycieczki w celu realizacji umowy sprzedaży. Umowa dotycząca usług finansowych zawarta niezgodnie z powyższymi regulacjami będzie nieważna.
Za sprawą dyrektywy Omnibus konsument będzie mógł także łatwiej odstąpić od umowy jeżeli zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu albo w trakcie wycieczki.
W takich sytuacjach termin do odstąpienia od umowy wynosi 30 dni.

Dyrektywa omnibus a pozycjonowanie produktów
Pozycjonowanie produktów jest bardzo istotne dla sprzedaży online, albowiem bezpośrednio przekłada się na zwiększenie zainteresowania danym produktem. Warto zatem wiedzieć, iż Omnibus wprowadza obowiązek informowania konsumentów o technikach stosowanych do korygowania lub obniżania pozycji nie później niż w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową.
Co więcej, Omnibus wymaga także ujawniania płatnej reklamy lub innych opłat dokonanych w celu uzyskania wyższego plasowania produktów w ramach wyników wyszukiwania. Konsument będzie musiał zostać poinformowany o tym, jakie parametry decydują o tym, które oferty zobaczy jako pierwsze.

Dyrektywa Omnibus eliminuje także praktyki nabywania masowo biletów z użyciem botów na przykład na wydarzenia sportowe i następnie odsprzedawania tak nabytych biletów dalej. W wyniku zmian konsumenci będą mieli szansę nabywać je wprost od organizatora.

Jak Państwo widzą Omnibus pozwoli nam jako konsumentom poznać najniższe ceny produktów w ciągu ostatnich 30 dni i pozwoli wierzyć, że opinie, które czytamy o produkcie czy usłudze są rzeczywiście prawdziwe. To na pewno pozytywna zmiana, którą odczujemy wszyscy.

Zachowek jest instytucją prawa spadkowego i najogólniej mówiąc ma za zadanie zabezpieczyć sytuację majątkową określonych członków najbliższej rodziny spadkodawcy w przypadku, w którym ten ostatni sam należycie by o to nie zadbał, a więc albo ustanowił w testamencie spadkobiercą inną osobą albo rozdysponował majątkiem poprzez dokonane darowizny jeszcze za życia. Zachowek przysługuje zarówno przy dziedziczeniu ustawowym jak i testamentowym. Przepisy o zachowku zawarte są w Kodeksie cywilnym.

Co to jest zachowek

Wyjaśnienia należy rozpocząć od tego co to jest zachowek. Otóż, zachowek to ułamek wartości tego, co uprawniony do zachowku otrzymałby, gdyby dziedziczenie po zmarłym następowało na podstawie ustawy.
Inaczej na pytanie co to jest zachowek można odpowiedzieć, iż jest to uprawnienie wskazanych w ustawie osób do partycypacji w części  wartości mienia bliskiej im osoby zmarłej. W orzecznictwie zdefiniowano, że roszczenie o zachowek jest roszczeniem majątkowym, pozbawionym pierwiastka osobowego, mającym na celu realizację interesów rodzinnych, zgodnie z pierwotnymi ideami prawa spadkowego oraz instytucji zachowku, chroniącej bezpośrednich spadkobierców ustawowych przed pokrzywdzeniem ze strony spadkodawcy (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 23 stycznia 2014 r., sygn.akt V ACa 742/13).
Zachowek najczęściej ma postać pieniężną, jest to wierzytelność osoby uprawnionej do zachowku, tj. roszczenie o zapłatę określonej sumy pieniężnej. Wierzytelności tej nie można dochodzić jeżeli spadkodawca jeszcze żyje. Ponadto roszczenie o zachowek powstaje wówczas gdy spadkobierca nie otrzymał należnej mu kwoty w innej postaci, najczęściej w postaci darowizny. Spadkodawcy mogą bowiem zapewnić uprawnionym należny im zachowek albo powołując ich do spadku, albo ustanowić na ich rzecz zapis albo właśnie dokonać darowizny.
Nadmienić należy, że zawarcie umowy, której przedmiotem byłby zachowek po osobie żyjącej nie jest możliwe, takie rozwiązanie należałoby uznać za nieważne w świetle przepisu art. 1047 i nast. Kodeksu cywilnego.

Zachowek

Komu należy się zachowek.
To, kto ma prawo do zachowku wynika wprost z treści art. 991 § 1 kodeksu cywilnego. Przepis ten wymienia jako uprawnionych zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki), małżonka oraz rodziców spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Ponadto prawo do zachowku przysługuje przysposobionemu i jego zstępnym, których prawo spadkowe traktuje na równi ze zstępnymi spadkodawcy (tak M. Pazdan, w: K. Pietrzykowski, Komentarz KC, t. 2, 2018).
Zachowek nie przysługuje z kolei uprawnionemu, który został wydziedziczony, spadkobiercy uznanemu za niegodnego, małżonkowi wyłączonemu od dziedziczenia, spadkobiercy, który odrzucił oraz spadkobiercy, który zrzekł się dziedziczenia. Zachowek nie przysługuje także rodzeństwu, jego zstępnym oraz dziadkom spadkodawcy. Jedynie na marginesie wspomnę, iż bezpodstawność wydziedziczenia powoduje, że osoba wydziedziczona bez przyczyny zostaje wyłączona z dziedziczenia ustawowego, może jednak domagać się należnego jej zachowku, powołując się na nieważność lub bezskuteczność wydziedziczenia (patrz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 2020 r., sygn.akt II CSK 574/19). Tutaj bardziej szczegółowo można przeczytać o tym komu przysługuje zachowek.

Ile wynosi zachowek

Znając już krąg osób uprawnionych do zachowku można postawić kolejne pytanie ile wynosi zachowek (ułamek). W myśl powołanego już wyżej przepisu, możliwe są dwie wartości, a precyzyjniej spadkobierca może mieć prawo do zachowku w wysokości wartości stanowiącej ½ udziału spadkowego bądź 2/3 udziału spadkowego. Ustawa przewiduje dwa kryteria w oparciu, o które ustalamy ile wynosi zachowek w danym przypadku, są to:
– cechy osobiste uprawnionego do zachowku, tj. jego trwała niezdolność do pracy albo małoletniość,
– wartość udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu przy jego dziedziczeniu ustawowym.
Wyższy zachowek przysługuje małoletniemu i trwale niezdolnemu do pracy. Małoletnim jest osoba, która w dniu otwarcia spadku nie ukończyła 18 lat bądź nie uzyskała statusu pełnoletniej poprzez zawarcie małżeństwa.
Przy ustalaniu przesłanki małoletniości lub trwałej niezdolności do pracy należy brać pod uwagę stan istniejący w chwili otwarcia spadku.

Wysokość zachowku

Aby ustalić wysokość zachowku należy także ustalić wartość udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu przy jego dziedziczeniu ustawowym. W tym momencie uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.
Ostatnią wartością, która jest niezbędna aby obliczyć zachowek jest po prostu wartość spadku.
Aby zaś otrzymać konkretną wysokość zachowku trzeba obliczyć tzw. czystą wartość spadku czyli wartość aktywów spadkowych po odjęciu długów uwzględniając ceny rynkowe z daty orzekania o zachowku. Obliczenie wartości stanu czynnego spadku pozwala na ustalenie tzw. substratu zachowku. Jest to wartość, która stanowi podstawę ustalenia sumy stanowiącej zachowek należny uprawnionemu. Przepisy prawa spadkowego nakazują uwzględniać, przy ustalaniu czystej wartości spadku, uczynione przez spadkodawcę zapisy zwykłe i polecenia. Do czystej wartości spadku dolicza się następnie wartość zapisów windykacyjnych oraz darowizny uczynionej przez spadkodawcę. O tym jak należy rozumieć darowiznę w kontekście prawa do zachowku, co się pod pojęciem darowizny dokładnie kryje, przeczytacie Państwo we wpisie – darowizna a zachowek.
Trzeba też pamiętać, że jeżeli spadkodawca uczynił darowiznę na rzecz uprawnionego do zachowku i na rzecz jego małżonka z zastrzeżeniem, że przedmiot darowizny wejdzie do majątku wspólnego obdarowanych, na należny uprawnionemu zachowek zaliczeniu podlega tylko wartość połowy przedmiotu darowizny (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 października 2003 r., sygn.akt IV CK 158/02). Darowizna może mieć postać pieniężną lub niepieniężną.
O tym co wpływa na zwiększenie i obniżenie zachowku możecie Państwo przeczytać we wpisie – zwiększenie i obniżenie zachowku.

Zachowek

Dziedziczenie roszczenia o zachowek.
Zachowek jest dziedziczny, ale mowa tutaj tylko o kwestii dziedziczenia skonkretyzowanego już w określonej wysokości roszczenia z tego tytułu. Należny zachowek wchodzi do spadku po spadkodawcy. Roszczenie z tytułu zachowku może dziedziczyć tylko ten spadkobierca uprawnionego do zachowku, który należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 30 września 2013 r., sygn.akt VI ACa 29/13 wyjaśnił, iż skutkiem przejścia ww. roszczenia o zachowek po pierwszym spadkodawcy jest zwiększenie substratu zachowku należnego spadkobiercy po osobie uprawnionej (tj. drugim spadkodawcy).

Zachowek – przedawnienie.
Zachowek jako roszczenie pieniężne ulega przedawnieniu. Stosownie do treści art. 1007 kodeksu cywilnego następuje to z upływem lat 5 od ogłoszenia testamentu bądź od daty otwarcia spadku, jeżeli mowa jest o uzupełnieniu zachowku. Zgłoszenie w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku przez uprawnionego do zachowku zarzutu nieważności testamentu przerywa bieg przedawnienia jego roszczenia o zachowek. Przyjmuje się bowiem, że wniosek o stwierdzenie nieważności testamentu zgłoszony w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku przez spadkobiercę pominiętego
w testamencie, który na gruncie art. 123 § 1 pkt 1 k.c. jest czynnością zmierzającą bezpośrednio do ustalenia, że pomiędzy powołującym się na nieważność testamentu a osobą ustanowioną spadkobiercą nie istnieje stosunek prawny uzasadniający wypłatę zachowku. Ponadto, w myśl stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z 11.2.2015 r., sygn.akt I CSK 753/13 złożenie przez uprawnionego do zachowku wniosku o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie ustawy przerywa bieg terminu przedawnienia jego roszczenia o zachowek należny od spadkobiercy.

Zachowek a termin spełnienia świadczenia.
Termin spełnienia świadczenia z tytułu zachowku nie jest oznaczony w przepisie, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, dlatego osoba zobowiązana winna spełnić je niezwłocznie po wezwaniu do wykonania, stosowanie do brzmienia art. 455 kodeksu cywilnego. W ślad za orzecznictwem Sądu Najwyższego (tak np. wyrok SN z dnia 17 kwietnia 2009 roku, III CSK 298/08; wyrok SN z dnia 17 września 2010 roku, II CSK 178/10) przyjmuje się, że tym samym odsetki za opóźnienie należą się od daty wezwania zobowiązanego do zapłaty.

Zachowek
Kwestie proceduralne.
Zachowek jest dochodzony w procesie. Pozew o zachowek składa się do sądu rejonowego lub do sądu okręgowego. Kwestia ta uzależniona jest od wysokości kwoty, jakiej żądamy tytułem zachowku.
Pozew o zachowek musi spełniać wszelkie wymogi pozwu określone w kodeksie postępowania cywilnego, w tym określać wartość przedmiotu sporu, od którego zależy wysokość opłaty od pozwu.
Zgodnie z przepisem art. 39 Kodeksu postępowania cywilnego powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Na koniec należy wspomnieć, że zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn długiem spadku jest zachowek wypłacony.

Zachowek można przenieść na inną osobę przysługującą jej z tego tytułu wierzytelność (tak uchwała Sądu Najwyższego z 13 lutego 1975 r., III CZP 91/74).

Mam nadzieję, że udało mi się przybliżyć Państwu czym jest zachowek, kto może się o niego starać i w jakiej wysokości przysługuje uprawnionemu.

Wiele osób zadaje mi pytanie jak uniknąć zachowku i czy jest to w ogóle możliwe. Oczywiście, w określonych sytuacjach jest to jak najbardziej możliwe. Czasem, aby to osiągnąć niezbędne jest działanie spadkodawcy, a czasem to spadkobierca musi okazać się wiedzą i niezbędną aktywnością w celu uniknięcia jego zapłaty.

Poniżej podzielę się z Państwem pewnymi sposobami. Odsyłam również do artykułu – co to jest zachowek.

Jak uniknąć zachowku

Jednym z najpopularniejszych sposobów, aby oszczędzić spadkobiercy konieczności zapłaty zachowku jest właściwe rozporządzenie majątkiem przez spadkodawcę tj. zamiast bardzo popularnej darowizny np. nieruchomości zawarcie ze spadkobiercą umowy dożywocia. Wyjaśnię, że zgodnie z treścią art. 1000 § 1 kodeksu cywilnego jeśli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkobiercy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny. Umowa dożywocia jest odrębnym typem nazwanej umowy wzajemnej, uregulowanym w kodeksie cywilnym, stąd judykatura przyjmuje, że nie można rozszerzać pojęcia darowizny na umowę dożywocia. Innymi słowy umowy dożywocia nie uwzględnia się przy liczeniu zachowku (tak. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 14 lutego 2018 r., sygn.akt I ACa 799/17).

Wydziedziczenie a prawo do zachowku
Na pytanie jak uniknąć zachowku odpowiedź może być następująca – wydziedziczyć uprawnionych do zachowku w testamencie. Wydziedziczenie a zachowek są ze sobą ściśle powiązane. Mianowicie spadkodawca ma możliwość pozbawienia spadkobiercy zachowku poprzez jego wydziedziczenie z powodu enumeratywnie określonych przesłanek. W myśl art. 1008 kodeksu cywilnego wydziedziczenie jest dopuszczalne jeżeli:
1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Są to jedyne możliwe przyczyny wydziedziczenia i muszą one znaleźć odzwierciedlenie w sporządzonym przez spadkobiercę testamencie.
Proszę też pamiętać, że późniejsze przebaczenie przez spadkodawcę eliminuje możliwość wydziedziczenia. Przebaczenie przez spadkodawcę uprawnionemu do zachowku może nastąpić także po wydziedziczeniu go w testamencie i do swej skuteczności nie wymaga zachowania formy testamentowej (patrz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2018 r., sygn.akt III CZP 37/18).

A jak nie płacić zachowku na skutek upływu czasu?
Podstawowa informacja to taka, że zachowek się przedawnia. Ustawa stanowi, że z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Natomiast roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku. Warto też wiedzieć, że niezawiadomienie uprawnionego do zachowku o fakcie ogłoszenia testamentu jest bez znaczenia prawnego dla rozpoczęcia biegu przedawnienia roszczenia o zachowek.
Kolejną rzeczą, o której muszę wspomnieć jest przedawnienie zachowku od darowizny. Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się bowiem do spadku darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. A contrario, darowizny dokonane na rzecz osób będących spadkobiercami podlegają doliczeniu do spadku, choćby zostały poczynione dawniej niż na dziesięć lat przed otwarciem spadku. Dlatego na pytanie czy przedawnił się zachowek po 30 latach od darowizny czy zachowek po 20 latach od darowizny nadal odpowiedź może być negatywna.

Na koniec zwrócę jeszcze uwagę, że możliwość całkowitego pozbawienia uprawnionego możliwości dochodzenia roszczenia o zachowek z uwagi na nadużycie przez niego prawa podmiotowego w tym zakresie może mieć miejsce jedynie wyjątkowo (patrz np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 9.5.2018 r., w sprawie V Ca 921/17).

Reasumując, nie zawsze znajdzie się dobra odpowiedź na pytanie jak nie płacić zachowku po otrzymaniu darowizny, ale jeżeli nie da się uniknąć może uda się go zmniejszyć, o czym też już Państwu pisałam.

Alimenty to  obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania.  Obowiązek alimentacyjny w zakresie wychowania dziecka może polegać także na osobistych staraniach zobowiązanego, np. osobistej opiece nad dzieckiem. Alimenty mają charakter osobisty, są niezbywalne i niedziedziczne, ich źródłem może być pokrewieństwo, przysposobienie oraz małżeństwo.

Alimenty

Ogólna charakterystyka.

Alimenty regulowane są przez gałąź prawa określaną jako prawo rodzinne. Obowiązek alimentacyjny ma charakter bezwzględny, co oznacza, że strony nie mogą umówić się, iż on nie istnieje. Natomiast możliwe jest rozwiązanie, w którym np. alimenty na dziecko są spełniane za pośrednictwem osoby trzeciej, a nie osobiście (tak uchwała SN z dnia 24 marca 1990 r., sygn.akt III CZP 21/90). Z kolei dopuszczalną formą zabezpieczenia wykonania obowiązku alimentacyjnego względem dziecka w okresie nieobecności zobowiązanego w kraju jest poręczenie.

Alimenty mogą ciążyć na osobach wskazanych w ustawie tj. na krewnych w linii prostej np. rodzice – dzieci, dziadkowie – wnuki, w linii bocznej – na rodzeństwie. Obowiązek alimentacyjny dotyczyć może osób spokrewnionych w linii prostej we wszelkich możliwych relacjach, tj. rodzice – dzieci, dzieci – rodzice, dziadkowie – wnuki, wnuki – dziadkowie itd. Podstawą powstania obowiązku alimentacyjnego jest również zawarcie małżeństwa. Alimenty nie obciążają natomiast konkubenta matki dziecka (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 9 stycznia 2008 r., sygn.akt I OSK 310/07).

Alimenty z założenia przeznaczane są na potrzeby bieżące, wyjątkowo zaś mogą zostać przyznane za okres wcześniejszy.

Alimenty na dziecko

Alimenty na dziecko to największa ilość spraw na wokandach wydziałów rodzinnych. Obowiązek alimentacyjny, jak już wcześniej wspomniałam, to obowiązek dostarczania uprawnionemu środków utrzymania, co polega na zaspokajaniu bieżących potrzeb konsumpcyjnych takich jak: wyżywienie, ubranie, koszty utrzymania mieszkania, wypoczynku, koszty leczenia, opieki, rehabilitacji, a w miarę potrzeby także obowiązek dostarczania środków wychowania, dla zapewnienia uprawnionemu rozwoju fizycznego i psychicznego.

Co bardzo istotne alimenty na dziecko winny być płacone niezależnie od tego, czy znajduje się ono w niedostatku.

Jeżeli chodzi o obowiązek alimentacyjny względem dziecka to nie ma znaczenia fakt, czy rodzice pozostają w związku małżeńskim, separacji, czy w faktycznym pożyciu, czy też żyją osobno. Obowiązek rodziców ponoszenia ciężarów związanych z utrzymaniem i wychowaniem dziecka jest niezależny od tego, gdzie ono się znajduje. Alimenty trzeba płacić również wówczas gdy dziecko przebywa w innym kraju, niezależnie od tego czy rodzic zobowiązany do ich zapłaty godził się na wyjazd dziecka czy też nie.

Alimenty na dziecko nie wygasają wraz z osiągnięciem przez nie pełnoletniości ale w tym momencie istnieje możliwość uchylenia się rodziców od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego. Możliwość tę niweczy, co do zasady, dalsza edukacja dziecka, jeżeli osiągane wyniki w nauce to uzasadniają.

Poza tym, rodziców nie zwalnia z obowiązku alimentacyjnego okoliczność, że dziecko jest faktycznie utrzymywane przez kogoś innego (tak wyrok SN z 14.01.2000 r., sygn.akt I CKN 1177/99).

Ilekroć pojawia się temat „alimenty na dziecko” trzeba pamiętać, iż na rodzicach ciąży obowiązek zapewnienia dzieciom utrzymania na takiej samej stopie, na jakiej sami żyją. Jak wielokrotnie podkreślano w judykaturze kodeks rodzinny statuuje w tym zakresie zasadę równej stopy życiowej rodziców i dzieci.

Alimenty

Obowiązek alimentacyjny pomiędzy małżonkami.

Alimenty mogą obciążać także małżonków. Małżonek może dochodzić roszczeń alimentacyjnych od drugiego małżonka na wypadek orzeczenia rozwodu, jak również na wypadek orzeczenia separacji.

Art. 60 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewiduje alimenty na małżonka, w praktyce częściej są to alimenty na żonę, niż alimenty na męża. Przepis ten przewiduje tak naprawdę dwa rodzaje alimentów, w zależności od tego czy obowiązek alimentacyjny ciąży na małżonku wyłącznie winnym rozkładu pożycia czy też nie. W przypadku gdy o winie nie może być mowy alimenty należne są wtedy gdy rozwiedziony małżonek jest w niedostatku. Niedostatek ma miejsce wówczas gdy zarówno brak jakichkolwiek środków utrzymania, jak i sytuację, kiedy uzyskane środki nie wystarczają na pełne zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb. Na wysokość alimentów wpływają możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego.

Inna zaś jest sytuacja gdy jeden z małżonków został uznany za winnego rozpadu małżeństwa. Alimenty na współmałżonka będą mogły zostać zasądzone również jeżeli małżonek niewinny nie jest w niedostatku, wystarczające jest tylko pogorszenie się jego sytuacji materialnej wskutek orzeczenia rozwodu. Aczkolwiek nie oznacza to, że obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego istnieje obligatoryjnie w każdym przypadku, gdy tylko spełnione są ogólne przesłanki określone w przepisie. Art. 60 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, że sąd może orzec alimenty na żonę czy męża, a nie – jak w przypadku niepełnoletnich dzieci, że musi je orzec.

Warto też pamiętać, że czas trwania tego obowiązku w odniesieniu do małżonka uznanego za winnego rozkładu pożycia nie jest w żaden sposób przez ustawodawcę limitowany. Natomiast w przypadku gdy alimenty na małżonka, obojętnie czy alimenty na żonę czy na męża, płacić ma małżonek, który nie został uznany za wyłączenie winnego rozpadu pożycia małżeńskiego, kodeks stanowi o istnieniu obowiązku przez 5 lat od orzeczenia rozwodu. Z uwagi na szczególne okoliczności, istnieje możliwość przedłużenia tego terminu przez sąd na żądanie uprawnionego. Alimenty rozwiedziony małżonek przestaje płacić również wówczas gdy uprawniony zawarł drugie małżeństwo, z tym tylko, że samo zawarcie ślubu kościelnego nie unicestwia obowiązku alimentacyjnego (tak SN w uchwale z dnia 17 grudnia 1991 r., sygn.akt III CZP 131/91).

Wysokość alimentów

Wysokość alimentów zależy z jednej strony od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, z drugiej zaś – od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Możliwości zarobkowe zobowiązanego nie mogą być zawsze utożsamiane z faktycznie osiąganymi zarobkami. W przypadkach uzasadnionych obejmują one także wysokość zarobków, które zobowiązany jest w stanie uzyskać, lecz nie osiąga ich z przyczyn niezasługujących na usprawiedliwienie. Wysokość alimentów u osoby pracującej np. jako programista będzie zbliżona do osoby mającej np. wykształcenie tego rodzaju ale wykonującej pracę mniej dochodową. Możliwości zarobkowe analizuje się przez pryzmat wieku, stanu zdrowia, wykształcenia i doświadczenia zarówno życiowego, jak i zawodowego.

Jak podkreśla się w orzecznictwie trudna sytuacja materialna rodziców nie zwalnia ich od obowiązku świadczenia na potrzeby dzieci. Zmuszeni są oni dzielić się z dziećmi nawet bardzo szczupłymi dochodami, chyba że takiej możliwości są pozbawieni w ogóle. W sytuacjach skrajnych, zwłaszcza o charakterze przejściowym, sprostanie obowiązkowi alimentacyjnemu wymagać nawet będzie poświęcenia części składników majątkowych (patrz wyrok SN z dnia 24 marca 2000 r., sygn.akt I CKN 1538/99).

Trzeba też pamiętać, że wysokość alimentów może zostać okresowo rewidowana w ramach powództwa o podwyższenie lub obniżenie alimentów.

Obowiązek alimentacyjny

Kwestie procesowe.

Obowiązek alimentacyjny realizowany jest w procesie, co oznacza, że aby zainicjować postępowanie należy złożyć pozew o alimenty, a nie wniosek, który rozpoczyna postępowanie nieprocesowe. Oczywiście nie należy zapominać, że możliwe jest zabezpieczenie alimentów.

Przepisy przewidują, że strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych oraz strona pozwana w sprawie o obniżenie alimentów nie mają obowiązku ponoszenia kosztów opłaty sądowej. Na uprawnienie to nie ma wpływu wysokość alimentów, który strona dochodzi.

Powództwo o alimenty można wytoczyć można według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej.

Niestety alimenty to temat „rzeka” z uwagi na mnogość sytuacji faktycznych. Mam nadzieję, że w tym wpisie udało mi się Państwu przekazać chociaż szczątkowo wiedzę dotyczącą alimentów i po jego lekturze pojęcia takie jak alimenty na dziecko czy alimenty na żonę lub męża będą Państwo już łączyć z zasadami rządzącymi tymi instytucjami.

Zabezpieczenie alimentów jest wyjątkiem od ogólnej reguły obowiązującej w polskim porządku prawnym, zgodnie z którą zabezpieczenie nie może prowadzić do zaspokojenia roszczenia. Zabezpieczenie alimentów na czas rozprawy de facto prowadzi bowiem do tymczasowego ale jednak zaspokojenia roszczeń uprawnionego, dlatego nazywane jest zabezpieczeniem nowacyjnym.

Udzielić go może sąd na rozprawie albo na posiedzeniu niejawnym.

Przepisy dotyczące tego zabezpieczenia generalnie zawierają wiele rozwiązań szczególnych, nie tylko co do sposobu zabezpieczenia ale i wykonania postanowienia o zabezpieczeniu.

Zabezpieczenie alimentacyjne

W pierwszej kolejności należy odpowiedzieć na pytanie co to jest zabezpieczenie alimentacyjne. Otóż, jest to tymczasowe, bo ustalane jedynie na czas trwania postępowania o zasądzenie alimentów, rozstrzygnięcie sądu co do obowiązku zapłaty określonej sumy od pozwanego. Zabezpieczenie alimentów jest udzielane przez sąd tylko i wyłącznie na wniosek osoby zainteresowanej – w formie postanowienia. Bardzo ważne jest zatem aby osoba uprawniona, a najczęściej jej przedstawiciel ustawowy, sformułował pisemnie wniosek o zabezpieczenie alimentów.

Sąd może udzielić zabezpieczenia polegającego na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej w sprawach o alimenty. Poza tym mogą być stosowane inne sposoby zabezpieczenia, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że w konkretnym wypadku właściwszy byłby któryś z innych sposobów zabezpieczenia.

Do udzielenia zabezpieczenia roszczenia o alimenty wymagane jest jedynie uprawdopodobnienie przez uprawnionego istnienia roszczenia. Aby uzyskać zabezpieczenie alimentacyjne nie ma natomiast potrzeby wykazywania interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia (tak np. postanowienie Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 23 października 2019 r., sygn.akt VIII Cz 960/19).

Zabezpieczenie alimentów

Art. 753 kodeksu postępowania cywilnego mówi o tym jak może wyglądać zabezpieczenie alimentów, ale przepisy nie uszczegóławiają o jakich sprawach o alimenty dokładnie jest mowa. W związku z czym należy trzeba wiedzieć, iż te regulacją tą będą objęte sprawy o zasądzenie alimentów po raz pierwszy, a także sprawy o podwyższenie alimentów. Co do zasady zaś sprawą o alimenty nie jest sprawa o obniżenie alimentów lub uchylenie obowiązku alimentacyjnego, inicjowana przez obowiązanego do uiszczania alimentów. Aczkolwiek w orzecznictwie dopuszcza się zabezpieczenie alimentacyjne w trakcie postępowania o uchylenie lub obniżenie obowiązku alimentacyjnego poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego (tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia III CZP 3/82).

Ponadto pomimo, że sprawy z powództwa jednego z małżonków przeciwko drugiemu o zasądzenie określonej kwoty pieniężnej tytułem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, opartego na treści art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, nie uznaje się za klasyczną sprawę o alimenty, zabezpieczenie alimentów – czy też bardziej prawidłowo tego obowiązku – w tych typach spraw też jest możliwe.

Zabezpieczenie alimentów może mieć teoretycznie miejsce również wtedy, gdy uprawiony dochodzi zasądzenia alimentów z datą wsteczną. Generalnie bowiem niezaspokojone potrzeby uprawnionego z czasu przed wniesieniem powództwa o alimenty sąd uwzględnia zasądzając odpowiednią sumę pieniężną. Trzeba jednak pamiętać, że wniosek o zabezpieczenie alimentów z datą wsteczną musi przede wszystkim wykazywać istnienie tychże niezaspokojonych potrzeb. Bez wykazania tej okoliczności, sąd wniosek taki oddali.

Zabezpieczenie alimentów a kwota.

Niezwykle interesującą kwestią jest na pewno zagadnienie takie jak: zabezpieczenie alimentów a wysokość alimentów. Przede wszystkim trzeba zatem pamiętać, iż fakt, że sąd wyda postanowienie nakazujące uiszczanie np. przez ojca dziecka w trakcie postępowania określonej kwoty jako zabezpieczenie alimentów, nie oznacza automatycznie, że taka dokładnie kwota alimentów na koniec zostanie ustalona. Należy pamiętać, iż sąd rozpoznając wniosek o alimenty z zabezpieczeniem jest związany granicami wniosku w zakresie wysokości żądanego świadczenia alimentacyjnego. Oznacza to, iż sąd nie może wydać postanowienia zabezpieczającego w kwocie wyższej niż domagał się tego sam uprawniony. Nie oznacza to jednakże, że wyda postanowienie na kwoty takie jak tenże ubezpieczony wskaże, gdyż sąd orzeka w sposób dyskrecjonalny, swobodnie decydując o wysokości kwot. Ale nie należy też sądzić, że sąd może określić kwotę w sposób zupełnie dowolny, gdyż powinien generalnie orzekać z uwzględnieniem tych przesłanek, które o wysokości alimentów decydują tj. przesłanek określonych w art. 135 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Dlatego też warto dołożyć starań aby pozew o alimenty z zabezpieczeniem został napisany w taki sposób, aby pozwalał na uzyskanie maksymalnego zabezpieczenia. Mając na uwadze długotrwałość postępowań sądowych, bywa to naprawdę ważną kwestią.

Trzeba w tym miejscu wyjaśnić jeszcze jedną rzecz, a mianowicie co się dzieje w sytuacji, gdy kwota alimentów jest znaczenie wyższa niż kwota przewidziana w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia – czy jest możliwe wyrównanie zabezpieczenia alimentów, odpowiedź jest twierdząca bo zasadą jest, że sąd zasądza alimenty od daty złożenia pozwu ale co istotne nie działa to w drugą stronę tj. jeżeli zasądzone zostaną alimenty w wysokości niższej chociażby pozwany nie będzie mógł skutecznie dochodzić zwrotu tych świadczeń (patrz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20.10.2010 r., sygn.akt III CZP 59/10).

Ostatnią rzeczą, którą chciałaby poruszyć jest to kiedy upada zabezpieczenie alimentów – pomimo, że postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia stanowi samoistną podstawę świadczeń to jednak udzielane jest jedynie na czas trwania postępowania sądowego.  Zgodnie z przepisami udzielone zabezpieczenie upada po upływie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, a na wniosek obowiązanego sąd wydaje postanowienie stwierdzające upadek zabezpieczenia.

Upadłość konsumencka została wprowadzona ustawą z dnia 5.12.2008 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Początkowo była to instytucja mało efektywna, stopniowo jej przepisy zaczęto zatem łagodzić i szczególnie po ostatniej nowelizacji ilość osób fizycznych, które zdecydowały się na ogłoszenie upadłości jest znacznie większa. Obawiam się, że w związku ze znaczącą podwyżką stóp procentowych oraz rosnącą inflacją ogłoszenie upadłości konsumenckiej stanie się jeszcze bardziej powszechnym zjawiskiem, stąd też postaram się poniżej trochę tą instytucję przybliżyć.

Co to jest upadłość konsumencka.

Na pytanie co to jest upadłość konsumencka lub na czym polega upadłość konsumencka należy odpowiedzieć w ten sposób, iż jest  to postępowanie upadłościowe, które może toczyć się wobec osób nieprowadzących działalności gospodarczej. Bankructwo konsumencie to sposób na oddłużanie. Wynika to z brzmienia art. 2 ust 2 ustawy Prawo upadłościowe, zgodnie z którym to przepisem upadłość konsumencka powinna być prowadzona tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej skutkujące w efekcie wydaniem postanowienia sądu o umorzeniu całości niezaspokojonych w postępowaniu zobowiązań upadłego powoduje, że zobowiązania te wygasają i nie mogą być skutecznie dochodzone (por. wyrok SA w Gdańsku, sygn.akt I ACa 867/18).

Upadłość konsumencka z założenia jest postępowaniem dość szybkim i mało skomplikowanym.

Kto może ogłosić upadłość konsumencką, poza typowym konsumentem? Otóż może ją ogłosić także rolnik prowadzący gospodarstwo rolne, pod warunkiem że nie prowadzi równoległa innej działalności gospodarczej lub zawodowej.

Nadal toczy się dyskusja praktyków czy upadłość konsumencka może się toczyć także wobec osoby wpisanej do CEiDG ale nie prowadzącej rzeczywistej działalności gospodarczej. Część dyskutantów twierdzi, że ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest wówczas możliwe tylko w wypadku, w którym dana osoba nigdy nie podjęła działalności gospodarczej pomimo jej zarejestrowania. Podobne wątpliwości pojawiają się wobec osób, które zawiesiły prowadzoną działalność.

Upadłość konsumencka może się toczyć ponadto wobec byłych wspólników spółek kapitałowych oraz spółek osobowych ponoszącym odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem.

Mam nadzieję, że udało mi się udzielić przynajmniej w jakiejś części odpowiedzi na to co to jest upadłość konsumencka.

Upadłość konsumencka.

Odmienna regulacja.

Upadłość konsumencka stanowi odrębne postępowanie upadłościowe, które różni się w wielu aspektach od innych postępowań. W szczególności ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest bowiem prawem, a nie obowiązkiem osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. W przypadku przedsiębiorcy jest to zaś obowiązek. Ponadto w myśl art. 491² ust. 2 ustawy możliwe jest ogłoszenie upadłości i prowadzenie postępowania w sytuacji, gdy konsument ma jednego tylko wierzyciela. Poza tym upadłość konsumencka bez majątku jest jak najbardziej możliwa, o czym będzie mowa jeszcze niżej. Poza tym ograniczone są obowiązki sprawozdawcze syndyka w zakresie raportów okresowych w toku postępowania, a ponadto syndyk nie ma obowiązku zawiadamiania o upadłości placówek pocztowych (przesyłki adresowane do osób ogłaszających upadłość konsumencką będą nadal trafiać do nich). To tylko niektóre z odrębności.

Przy ocenie dopuszczalności ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej sąd w pierwszej kolejności bada konsumencką zdolność upadłościową dłużnika.  W uproszczeniu należy wskazać, że konsumencka zdolność upadłościowa oznacza możność bycia podmiotem, wobec którego dopuszczalne jest wszczęcie odrębnego postępowania upadłościowego wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej oraz prowadzenie tego postępowania w oparciu o przepisy dotyczące upadłości konsumenckiej.

Upadłość konsumencka.

Wady i zalety. Koszty postępowania upadłościowego.

Ogłoszenie bankructwa niesie zasadniczą korzyść w postaci oddłużenia, ale istnieją także słabe strony upadłości konsumenckiej. Przede wszystkim majątek upadłego wchodzi do masy upadłości. Najgorszą sytuacją dla upadłych jest np. utrata takich składników majątkowych jak mieszkanie czy dom. Ponadto wspólny majątek upadłego i jego małżonka również zasila masę upadłości. Częściowo o negatywnych skutkach upadłości dla małżonka upadłego przeczytacie Państwo tutaj: Upadłość jednego z małżonków a podział majątku wspólnego Kielce | Radca prawny Kielce – Katarzyna Siwiec

Na pewno słabe strony upadłości konsumenckiej to okoliczność, że w czasie wykonywania planu spłaty wierzycieli upadły nie może dokonywać czynności prawnych, dotyczących jego majątku, które mogłyby pogorszyć jego zdolność do wykonania planu spłaty wierzycieli, bez zgody sądu. Upadłość konsumencka wiąże się też z tym, że upadły jest obowiązany składać sądowi corocznie,  sprawozdanie z wykonania planu spłaty wierzycieli. Ogłoszenie upadłości powoduje też, że uaktywnia się rejestr upadłości.

Z kolei duża korzyść to ta, że upadłość konsumencka bez majątku jest możliwa. Innymi słowy, ogłoszenie upadłości jest możliwe także wtedy gdy dłużnik nie ma majątku pozwalającego na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. W tym miejscu czas nadmienić, że upadłość konsumencka wiąże się z pewnymi kosztami, Opłata od złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości wynosi 30 zł. Do tego trzeba też liczyć się z kosztami powstałymi w trakcie postępowania takimi jak np. wynagrodzenie syndyka. Wynoszą one z reguły kilka tysięcy złotych. Tak więc ogłoszenie upadłości nie jest instytucję bezkosztową, czego trzeba też mieć świadomość składając wniosek. Upadłość konsumencka bez majątku  jest możliwa dlatego, że ustawa nie przewiduje wymogu aby na dzień złożenia wniosku istniała jakaś masy upadłości. Jeżeli taka istnieje służyć będzie zaspokojeniu kosztów postępowania i spłacie wierzycieli. Jeżeli zaś majątku nie ma, to upadłość konsumencka będzie przebiegać w ten sposób, że zarówno koszty, jak i spłata wierzyciela zostanie ustalone w planie spłaty.

Jak ogłosić upadłość konsumencką.

Wyżej wyjaśniłam kto może ogłosić upadłość konsumencką więc pozostaje wskazać jak można to zrobić. Ogłoszenie upadłości inicjowane jest poprzez złożenie wniosku. Wniosek ten składa się na specjalnym, urzędowym formularzu. Upadłość konsumencka podlega właściwości sądu, w okręgu którego zamieszkuje dłużnik, więc to w tym sądzie należy złożyć wniosek. Sądem upadłościowym jest sąd rejonowy – sąd gospodarczy.

Zgodnie z ustawą, wniosek o ogłoszenie upadłości powinien zawierać:

1) imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL dłużnika, a jeżeli dłużnik nie posiada numeru PESEL – inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację;

1a) NIP dłużnika, jeżeli dłużnik miał taki numer w ciągu ostatnich dziesięciu lat przed dniem złożenia wniosku;

2) wskazanie miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika;

3)wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie;

4)aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników;

5) spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty;

6)spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności; wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania;

7) listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych;

8)informację o osiągniętych przychodach oraz o kosztach poniesionych na swoje utrzymanie oraz osób pozostających na utrzymaniu dłużnika, w ostatnich sześciu miesiącach przed dniem złożenia wniosku;

9) informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były nieruchomości, akcje lub udziały w spółkach;

10)informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były ruchomości, wierzytelności lub inne prawa, których wartość przekracza 10 000 zł;

11)oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku.

Wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć także wierzyciel, o czym trzeba pamiętać.

Upadłość konsumencka, co bardzo ważne, nie musi być postępowaniem jednorazowym, można ją bowiem ogłaszać wielokrotnie ale nie częściej niż raz na 10 lat.

Upadłość konsumencka.

Statystyki.

Aby zobrazować jak upadłość konsumencka zmienia się od początków jej wprowadzenia i jaka jest jej popularność wskazać należy, że w poprzednim roku upadłość tą ogłosiło ponad 18.000 osób, w tym roku już ponad 7.000 konsumentów. Upadłość konsumencka dotyczyła osób w średnim i starszym wieku, a nawet niepełnoletnich. Najmłodszy z upadłych miał jedynie 12 lat. Tytułem ciekawostki, jeżeli spojrzymy na płeć to upadłość konsumencka jest częstsza u mężczyzn niż u kobiet. Te dane dowodzą, jak wielu osób może w Polsce dotyczyć ta właśnie problematyka.

Już tylko na marginesie wspomnę, że taką samą popularnością nie cieszy się już możliwość zawierania układu z wierzycielami pomimo, że ustawodawca przewidział możliwość złożenia w tym celu wniosku do sądu upadłościowego zawierającego  wstępną propozycją układową. Co prawda pozwala to oszczędzić majątek i przy pomocy doradcy restrukturyzacyjnego dyskutować z wierzycielem o spłacie długu, ale zainteresowanych tą opcją dłużników jest nieporównywalnie mniej.

Mam nadzieję, że po krótkiej lekturze niniejszego wpisu wiecie Państwo co to jest upadłość konsumencka, kto może ogłosić upadłość konsumencką i jakie skutki mniej więcej upadłość konsumencka niesie za sobą dla upadłego.

W dobie znacznego wzrostu cen materiałów budowlanych coraz większym zainteresowaniem cieszy się odstąpienie od umowy o roboty budowlane. Wielu wykonawców, którzy podpisali umowy jakiś czas temu, w innych uwarunkowaniach rynkowych, szuka sposobów na uniknięcie strat poprzez wykorzystanie właśnie tej możliwości. Czasem także inwestor jest zainteresowany zaniechaniem rozpoczętej inwestycji budowlanej.

Umowa o roboty budowlane może przewidywać umowne prawo odstąpienia, a dodatkowo ustawodawca wprowadza szereg przesłanek ustawowych, o których będzie mowa poniżej.

Inwestor

Inwestor może być podmiotem publicznym, jak również podmiotem prywatnym. W tym pierwszym przypadku będą miały zastosowanie przede wszystkim przepisy ustawy Prawo Zamówień Publicznych. W pozostałych przypadkach Kodeks cywilny. Odstąpienie od umowy o roboty budowlane będzie mogło zatem mieć swoje źródło w przepisach tych dwóch ustaw, bądź w samej umowie stron.

Odstąpienie od umowy o dzieło

W pierwszej kolejności omówię te okoliczności, w których odstąpienie od umowy o roboty budowlane opierać się będzie na przepisach regulujących odstąpienie od umowy o dzieło.  Zgodnie bowiem z treścią art. 656 § 1 KC w sytuacji gdy inwestor zamierza odstąpić od umowy przed ukończeniem obiektu stosuje się odpowiednio przepisy o umowie o dzieło. Na kanwie tego odesłania, inwestor będzie mógł odstąpić od umowy w przypadku gdy:

– wykonawca opóźnia się z rozpoczęciem lub zakończeniem robót budowlanych tak dalece, iż wiadomym jest, że nie zakończy ich w umówionym terminie (art. 635 KC w zw. z art. 656 KC),

– wadliwego wykonywania robót budowlanych przez wykonawcę pod warunkiem uprzedniego wezwania go w wyznaczonym terminie do zmiany sposobu ich realizacji (art. 636 § 1 KC),

– zawsze aż do zakończenia robót wykonywanych przez wykonawcę  niezależnie od jakichkolwiek okoliczności, pod warunkiem zapłaty wynagrodzenia przysługującego wykonawcy na podstawie zawartej umowy (art. 644 KC).

Inwestor może również odstąpić od umowy wówczas gdy dojdzie do znacznego podwyższenia wynagrodzenia kosztorysowego (art. 631 KC).

Z kolei wykonawca może odstąpić od umowy w sytuacji, gdy inwestor nie współdziała z wykonawcą przy realizacji inwestycji. Podstawę wypowiedzenia będzie wówczas stanowił art. 640 KC jeżeli do wykonania dzieła potrzebne jest współdziałanie zamawiającego (jest nim inwestor robót budowlanych), a tego współdziałania brak, przyjmujący zamówienie (wykonawca) może wyznaczyć zamawiającemu odpowiedni termin z zagrożeniem, iż po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu będzie uprawniony do odstąpienia od umowy.

Umowa o roboty budowlane.

Odstąpienie.

Odstąpienie od umowy o roboty budowlane można oprzeć na wyżej wskazanych podstawach regulujących odstąpienie od umowy o dzieło (czy jak czasem potocznie je się określa regulujących wypowiedzenie umowy o dzieło). Aczkolwiek umowa o roboty budowlane można zostać rozwiązana także na innych podstawach, a mianowicie:

– w przypadku zwłoki jednej ze stron w wykonaniu swojego zobowiązania z umowy wzajemnej, po bezskutecznym upływie wyznaczonego jej przez drugą stronę odpowiedniego dodatkowego terminu do wykonania umowy (art. 491 § 1 KC),

– jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność strona zobowiązana (art. 493 § 1 KC),

– z powodu następczej niemożliwości zrealizowania umowy; prawo odstąpienia przysługuje zarówno w sytuacji, gdy świadczenie wzajemne jednej ze stron stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które ponosi ona odpowiedzialność, jak również w sytuacji, gdy niemożliwość świadczenia wynika z okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności (art. 495 § 1 KC).

Na tych podstawach umowa na wykonanie prac budowlanych może zostać zakończona zarówno wówczas gdy oświadczenie takie złoży inwestor, jak i wykonawca.

Wykonawca ma jeszcze jedną dodatkową możliwość odstąpienia od umowy, przewidzianą w art. 649 4  § 1 KC. Przepis ten stanowi, że jeżeli inwestor nie przedłoży wykonawcy, na jego żądanie w terminie nie krótszym niż 45 dni, gwarancji zapłaty, wykonawca uprawniony jest do odstąpienia od umowy z winy inwestora ze skutkiem na dzień odstąpienia. Tutaj muszę zasygnalizować, że umowa na roboty budowlane z osobą fizyczną w zasadzie niemal zawsze może być rozwiązana w tym trybie ponieważ taki inwestor nie ma możliwości uzyskania gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, gdyż nie ma takiej oferty dla prywatnych inwestorów na rynku. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.

Wspomnę tylko, że dyskusyjne jest odstąpienie od umowy na roboty budowlane przez inwestora i wykonawcę jedynie w części, aczkolwiek prezentowane są poglądy, że świadczenie wykonawcy w umowie o roboty budowlane jest podzielne, a zatem istnieje możliwość zastosowania art. 491 § 2 KC, przewidującego możliwość odstąpienia zamawiającego od umowy w zakresie pozostałej części niespełnionego świadczenia (tak np. Sąd Najwyższy w wyroku wydanym w sprawie III CSK 11/06).

Umowa o roboty budowlane może zawierać także zapisy statuujące dla stron umowne prawo odstąpienia. Inwestor oraz wykonawca mogą wówczas zastrzegając prawo odstąpienia od umowy, ustalić skutki prawnej inaczej niż wynika to z przepisów prawa; w szczególności mogą ustalić, że umowa o roboty budowlane rozwiąże się ze skutkiem ex nunc.

Należy pamiętać, że umowa na roboty budowlane to nie umowa wykonania usługi, w związku z czym w przypadku usług opisane regulacje nie mają zastosowania, nie jest tym samym możliwe odstąpienie od umowy usługi.

Reasumując, odstąpienie od umowy o roboty budowlane jest możliwe na różnych podstawach prawnych. Zarówno inwestor, jak i wykonawca mają możliwości w zależności od złożoności stanów faktycznych sięgania do różnorakich instytucji. Powyżej te możliwości Państwu zasygnalizowałam.  Proszę pamiętać przy tej okazji, że już w uchwale z dnia 10.07.2015 r., sygn.akt III CZP 45/15 Sąd Najwyższy wyjaśnił, że odstąpienie od umowy o roboty budowlane przez wykonawcę, zawartej z podwykonawcą powoduje, że inwestor nie ponosi odpowiedzialności na podstawie art. 6471 § 5 KC.