Kara umowna – co to jest, miarkowanie, podstawa prawna

12 marca 2023 Katarzyna Siwiec Prawo administracyjne i gospodarcze, Prawo cywilne i rodzinne  

Kara umowna to jedna z najczęściej stosowanych sankcji w umowach, zastępuje ona odszkodowanie za niewykonanie bądź nienależyte wypełnienie warunków umowy.
Kara umowna, co do zasady, jest zobowiązaniem bezterminowym, które staje się wymagalne dopiero po wezwaniu dłużnika do jego wykonania.
O tym czym jest przedmiotowa kara, jaka jest jej podstawa prawna, jakie skutki podatkowe wywołuje i w jakiej sytuacji może nastąpić miarkowanie kary umownej dowiecie się Państwo z poniższego wpisu.

Kara umowna

Podstawa prawna.

Przepis art. 483 § 1 kodeksu cywilnego stanowi, że można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Istotą kary umownej jest to, że dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez jej zapłatę.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w swoim wyroku z 11.12.2018 r., sygn.akt IV CNP 35/17 kara umowna jest umową o odszkodowanie umowne regulującą przyszłą odpowiedzialność za wynikłą szkodę.
Kara umowna, według reguł kodeksu cywilnego, należy się wierzycielowi tylko wtedy, gdy niewykonanie lub nienależyte wykonanie przez dłużnika zobowiązania niepieniężnego jest następstwem okoliczności, za które on ponosi odpowiedzialność, chyba, że strony zastrzegły w umowie co innego albo co innego przewiduje szczególny przepis ustawy. Jeżeli strony zdecydują się na karę umowną wykraczającą poza zawinione działania lub zaniechania dłużnika, wówczas powinny w umowie określić za jakie inne, niewynikające z ustawy okoliczności, dłużnik ponosi odpowiedzialność, przy czym nie mogą to być okoliczności obciążające wierzyciela.
Trzeba zaznaczyć, że powołany przepis jest przepisem bezwzględnie obowiązującym.

 

Kara umowna

Zobowiązanie niepieniężne.
Kary umowne służą zabezpieczeniu należytego wykonania przez dłużnika wyłącznie zobowiązania niepieniężnego. Karę umowną strony mogą zastrzec na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania obligującego dłużnika do świadczenia polegającego na daniu, czynieniu, zaniechaniu lub znoszeniu. A contrario, niedopuszczalne jest zatem zastrzeganie kary umownej w zakresie zobowiązań pieniężnych i zasada ta nie może zostać zmieniona wolą stron. Tak wiec nie jest dopuszczalne przykładowo zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy z powodu niewykonania zobowiązania o charakterze pieniężnym.
Zobowiązanie niepieniężne może istnieć w dacie zastrzegania kary lub kara umowna może dotyczyć przyszłego zobowiązania niepieniężnego.
Na przestrzeni czasu można było obserwować różne stanowiska sądów co do szeroko lub wąsko interpretowanego zobowiązania niepieniężnego. W ostatnim czasie ugruntował się pogląd, że należy je interpretować szeroko (tak np. wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z 26.10.2017 r., XV Ca 956/17).

 

Kary umowne

Maksymalna wysokość.
Zgodnie z powołanym już wcześniej art. 483 § 1 kodeksu cywilnego kara umowna to obowiązek zapłaty określonej sumy. Nie oznacza to, że zawsze kara umowna ma być wyrażona poprzez wskazanie konkretnej kwoty. Chodzi bardziej o to, że kara ta powinna być możliwa do wyliczenia już w momencie zawarcia umowy, a jej wysokość nie powinna wymagać dowodzenia. Można ją zastrzec np. poprzez wskazanie określonego procentu ustalonego wynagrodzenia umownego za każdy dzień zwłoki, nawet jeżeli nie określono końcowego terminu naliczania kary umownej ani jej kwoty maksymalnej (tak ostatecznie przyjęto w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 09.12.2021 r., sygn.akt IIII CZP 16/21).

 

Miarkowanie kary umownej

Kolejną instytucją przewidzianą kodeksem cywilnym jest miarkowanie kary umownej. Zgodnie z art. 484 § 2 kodeksu dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej wówczas, gdy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane oraz gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Co bardzo ważne strony nie mogą umownie wyłączyć mechanizmu miarkowania, tego rodzaju zapisy uznać należy za nieważne – jako sprzeczne z ustawą (tak np. W. Popiołek, w: K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, Warszawa 2021, art. 484, Nb 6).
Katalog kryterium, po spełnieniu których, kary umowne mogą być miarkowane nie jest zamknięty. W praktyce przyjmuje się różne kryteria oceny rażącego wygórowania kary umownej, przykładowo stosunek wysokości zastrzeżonej kary do wysokości szkody doznanej przez wierzyciela, stosunek kary umownej do odszkodowania, które należałoby się wierzycielowi na zasadach ogólnych. Bierze się pod uwagę też  zakres i czas trwania naruszenia przez dłużnika powinności kontraktowych itd. Miarkowanie kary umownej należy do władzy sędziowskiej.
Pewne różnice poglądów można dostrzec wobec tego czy kara umowna w wyniku miarkowania może wynosić 0 zł. Trafniejszy wydaje się być pogląd, że miarkowanie kary umownej może prowadzić do jej zmniejszenia, a nie wyeliminowania (tak. np. wyrok SA w Poznaniu z 9.7.2021 r., I ACa 53/20).

 

Kara umowna za odstąpienie od umowy

Przedmiotem pewnych sporów jest zagadnienie dotyczące tego, gdy kara umowna może być zastrzeżona na wypadek odstąpienia od umowy. Na pewno nie można odgórnie oceniać skuteczności zastrzeżenia kary umownej na w takim przypadku w  oderwaniu od oceny, na czym polegało niewykonanie zobowiązania ale przyjmuje się, że kary umowne mogą być zastrzegane na wypadek odstąpienia od umowy (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22 sierpnia 2017 r., sygn.akt I ACa 905/17).

 

Kara umowna za opóźnienie

Kara umowna za opóźnienie jest kolejną kwestią, o której należy wspomnieć. Obowiązek zapłaty kary może dotyczyć opóźnienia ale tylko wówczas gdy naruszenie zobowiązania powstało na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 kwietnia 2014 r. w sprawie V ACa 879/13).

 

Kara umowna

Ujęcie podatkowe.
Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług (dotyczy to zarówno podatku PIT, jak i CIT). Pomijam tu regulacje szczególne wprowadzone w okresie pandemicznym. Tym samym kary umowne naliczone z innych przyczyn stanowią koszt uzyskania przychodów, o ile oczywiście wypełniają definicję kosztu bo np. ograniczają straty bądź służą osiągnięciu oszczędności, zmniejszeniu kosztów i wydatków, minimalizowaniu strat z określonych segmentów działalności, czy też eliminowaniu nieopłacalnych przedsięwzięć itd.
Z drugiej strony kara umowna otrzymana przez wierzyciela jest przychodem w momencie jej otrzymania, który ma związek z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Jeżeli zaś chodzi o podatek od towarów i usług to podatkowi temu podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Zapłata kary umownej nie wiąże się z otrzymaniem świadczenia wzajemnego, a zatem nie podlega opodatkowaniu. Taką należy przyjąć generalną regułę, ale w sytuacji gdy kara umowna stanowi jakąś formą zapłaty, to organy skarbowe uznają, iż kara umowna jest wówczas objęta podatkiem od towarów i usług (patrz interpretacja indywidualna z 17.5.2018 r. (0114-KDIP4.4012.187.2018.1.BS).

Co do zasady zatem jeżeli chodzi o kary umowne dokumentem, na podstawie którego można domagać się ich zapłaty są noty obciążeniowe.

 

Mam nadzieję, że udało mi się przybliżyć Państwu zagadnienie jakim jest kara umowna.

Read More

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej

27 stycznia 2023 Katarzyna Siwiec Prawo administracyjne i gospodarcze  

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej może zostać orzeczony nie tylko w postępowaniu karnym. Tego rodzaju rozwiązanie zostało przewidziane również przez ustawę Prawo upadłościowe.
Kiedy i wobec kogo sąd może orzec taki zakaz dowiecie się Państwo z niniejszego wpisu.

 

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, jak wspomniałam na samym wstępie, może wynikać z orzeczenia sądu karnego. Mianowicie w katalogu środków karnych przewidzianych w ustawie Kodeks karny ustawodawca przewidział m.in. zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.
Orzekając zakaz prowadzenia działalności sąd jest obowiązany do konkretyzacji jakiego rodzaju działalności zakaz dotyczy (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 4 kwietnia 2017 r., sygn.akt II AKo 14/17). Niedopuszczalne jest więc stwierdzenie jedynie, że orzeka się zakaz prowadzenia działalności gospodarczej.
Co do zasady, sąd może orzec zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności, jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem. Może orzec ten środek karny również wówczas gdy sprawca nie miał formalnie zgłoszonej działalności gospodarczej.
Tą możliwość jedynie sygnalizuję ponieważ sądowy zakaz prowadzenia działalności gospodarczej w postępowaniu karnym nie jest raczej tym, na co wierzyciel ma szczególny wpływ. Inaczej będzie natomiast na gruncie ustawy Prawo upadłościowe.
Na marginesie wspomnę, że z kolei ustawa Kodeks spółek handlowych wprowadza pewne ograniczenia co do możliwości pełnienia funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatora jeżeli zostało się skazanym prawomocnym wyrokiem za określone przestępstwa.

 

Prawo upadłościowe

Ustawa Prawo upadłościowe stanowi, że sąd może orzec pozbawienie na okres od jednego do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego, członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia osoby, która ze swojej winy:

• będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości (przypominam, że zgodnie z ustawą wniosek ten winien być złożony w terminie 30 dni, licząc od dnia wystąpienia stanu niewypłacalności) albo

• faktycznie zarządzając przedsiębiorstwem dłużnika, istotnie przyczyniła się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie, albo

• po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg rachunkowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, w tym danych w postaci elektronicznej, do których wydania lub wskazania była obowiązana z mocy ustawy, albo

• jako upadły po ogłoszeniu upadłości ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości, albo

• jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonała innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniała postępowanie

Orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej może mieć miejsce również wobec dłużnika będącego osobą fizyczną, także jeżeli niewypłacalność dłużnika jest następstwem jego celowego działania lub rażącego niedbalstwa oraz co do osoby, wobec której:
• już co najmniej raz ogłoszono upadłość, z umorzeniem jej długów po zakończeniu postępowania upadłościowego;
• ogłoszono upadłość nie dawniej niż pięć lat przed ponownym ogłoszeniem upadłości.

Przy orzekaniu zakazu, przy określonej oczywiście grupie przesłanek, sąd bierze pod uwagę stopień winy oraz skutki podejmowanych działań, w szczególności obniżenie wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa upadłego i rozmiar pokrzywdzenia wierzycieli.

Prawo upadłościowe przewiduje również pewne sytuacje kiedy orzeczenie zakazu nie jest możliwe pomimo spełnienia wszystkich powyższych warunków. Precyzyjniej, nie orzeka się zakazu jeżeli postępowanie w tej sprawie zostało wszczęte w terminie:
• roku od dnia umorzenia lub zakończenia postępowania upadłościowego;
• roku od dnia oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości z powodu braku majątku pozwalającego na zaspokojenie kosztów postępowania lub gdy majątek ten pozwala jedynie na zaspokojenie tych kosztów bądź majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską
w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.
• trzech lat od dnia ustania stanu niewypłacalności albo wygaśnięcia obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, w sytuacji, gdy wniosek o ogłoszenie upadłości nie był w ogóle złożony.

Wniosek o zakaz prowadzenia działalności gospodarczej najczęściej składa wierzyciel choć może go złożyć także prokurator, tymczasowy nadzorca sądowy, zarządca przymusowy, syndyk, a także Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Komisji Nadzoru Finansowego. W praktyce często z takim wnioskiem występuje naczelnik urzędu skarbowego.
Sądem właściwym do rozpoznania przedmiotowego wniosku jest sąd upadłościowy, który orzeka po przeprowadzeniu rozprawy w pierwszej instancji w składzie jednoosobowym. Miejscowo właściwy jest sąd rejonowy, w którym ogłoszono upadłość dłużnika, a jeżeli upadłość ogłoszono w kilku sądach, właściwy jest sąd, w którym ogłoszono upadłość wcześniej.
Wniosek podlega opłacie sądowej w wysokości 100 zł.

Osoba, wobec której prawomocnie orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, podlegać będzie wpisowi z urzędu do Krajowego Rejestru Zadłużonych.

Read More

Działalność nierejestrowana

31 grudnia 2022 Katarzyna Siwiec Prawo administracyjne i gospodarcze  

Działalność nierejestrowana została wprowadzona do polskiego systemu prawa w 2018 roku, jest ona uregulowana w ustawie z dnia 6 marca 2018 roku Prawo przedsiębiorców. Obecnie projektowane są zmiany, które mogą ją dodatkowo spopularyzować. Poniżej przybliżę czym jest działalność nierejestrowana, jakie warunki należy spełnić aby móc ją prowadzić i jakie korzyści się z jej prowadzeniem wiążą.

 

Działalność nierejestrowana

Kto może ją prowadzić?
Działalność nierejestrowana nie może być prowadzona przez osobę prawną bądź jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej. Osoba prowadząca ten typ działalności to osoba fizyczna, która dodatkowo jeszcze musi spełnić inne warunki, o których będzie mowa niżej.
Działalności nierejestrowanej nie można wykonywać w ramach spółki cywilnej. Działalność nierejestrowana nie może być prowadzona także tam gdzie ustawodawca wymaga posiadania określonych licencji czy koncesji, zezwolenia albo wpisu do rejestru działalności regulowanej.
Trzeba też nadmienić, iż nie każda osoba fizyczna jest uprawniona do prowadzenia działalności nierejestrowanej. Taką możliwość ma wyłącznie osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych.
Działalność rejestrowana może być natomiast prowadzona przez osobę bezrobotną, w świetle ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy taka osoba, o ile nie osiągnie przychodów w wysokości wyższej niż połowa minimalnego wynagrodzenia ma status osoby bezrobotnej.
Jest również możliwe prowadzenie działalności nieewidencjonowanej przez np. emerytów czy rencistów.

 

Działalność nierejestrowana

Inne warunki.
Nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu określonego przychodu (będzie o nim mowa w kolejnym punkcie) i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej. Dla ustawodawcy ważna jest działalność gospodarcza, a nie sam wpis do CEIDG. Oznacza to, że działalność gospodarcza prowadzona w tzw. szarej strefie będzie wykluczać możliwość prowadzenia działalności nieewidencjonowanej.
Prowadzenie działalności nierejestrowanej jest prawem, a nie obowiązkiem osoby fizycznej.
Działalność nierejestrowana nie stanowi działalności gospodarczej, a zatem osoba fizyczna, która podejmuje się prowadzenia działalności nieewidencjonowanej nie jest przedsiębiorcą, a co się z tym wiąże nie ma obowiązku zarejestrowania się w CEIDG.
Działalność nierejestrowana musi wypełniać znamiona działalności gospodarczej, a więc być działalnością zarobkową wykonywaną we własnym imieniu w sposób zorganizowany i ciągły. Trzeba jednak podkreślić w tym miejscu, że prowadzenie działalności nierejestrowanej nie jest w żaden sposób limitowane czasowo tj. można ją prowadzić miesiąc, dwa, rok i dłużej o ile tylko nie zostanie przekroczony limit przychodów.

 

Limit przychodu

Ostatnim ważnym warunkiem uznania, że wykonywana działalność to nie działalność gospodarcza, a działalności nierejestrowana jest wspomniany limit przychodu. Obecnie, przychód należny z tej działalności nie może przekraczać w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia brutto. W 2023 roku może on zostać podwyższony do kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Jeżeli limit przychodu zostanie w którymkolwiek z miesięcy przekroczony, będziemy mogli mówić już tylko o działalności regulowanej.
Warto pamiętać, że art. 5 ustawy Prawo przedsiębiorcy mówi o przychodzie należnym z działalności nierejestrowanej, a nie o przychodach faktycznie otrzymanych, Za przychody należne rozumie się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Jeżeli zatem dana osoba wykonana np. jakąś usługę, za którą ma prawo domagać się wynagrodzenia w danym miesiącu, to pomimo tego, że wynagrodzenia tego nie otrzymała musi uwzględnić je w limicie przychodów.
Jeszcze raz przypomnę, iż w projekcie ustawy zgłoszonej przez Komisję Sejmową w dniu 22 września 2022 r. o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych limit ten ma odpowiadać kwocie minimalnego wynagrodzenia, która w 2023 r. wynosić będzie od 01.01.2023 r. kwotę 3490zł, a od 01.07.2023 r. kwotę 3600 zł.

 

Działalność nierejestrowana

Opodatkowanie działalności nierejestrowanej.
Działalność nierejestrowana jest opodatkowana. Osoba prowadząca nie płaci co prawda zaliczek na podatek dochodowy w trakcie roku podatkowego, ale dochody z niej rozlicza w ramach deklaracji PIT-36 w zeznaniu rocznym. Działalność rejestrowana opodatkowana jest skalą podatkową. Od przychodu z działalności nierejestrowanej można odliczać koszty związane z ich uzyskaniem, czyli zaliczyć wydatki na poczet kosztów uzyskania przychodu.
Na gruncie podatku dochodowego przychody z działalności nierejestrowanej są traktowane jako przychody z innych źródeł.
Niezależnie od podatku dochodowego należy pamiętać o podatku VAT, w przypadku którego istnienie odrębna definicja działalności gospodarczej i tym samym podatnika VAT. Trzeba wiedzieć, iż w przypadku prowadzenia działalności nieewidencjonowanej osoba ją prowadząca jest co do zasady podatnikiem VAT (patrz interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 24.9.2018 r., 0111-KDIB3-3.4018.5.2018.2.MS).

 

Działalność nierejestrowana a ZUS

Bardzo często pojawia się pytanie jak wygląda kwestia: działalność nierejestrowana a ZUS. Otóż, ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie wymienia osób prowadzących działalność nierejestrowaną jako podlegających obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu i rentowemu. Brak składek ZUS oznacza, że przy braku innych tytułów ubezpieczeniowych osoba uzyskująca przychody wyłącznie z takiej działalności nie będzie miała prawa do zasiłków chorobowego czy macierzyńskiego. Działalność nierejestrowana zatem z jednej strony ma tą zaletę, że nie wiąże się z opłacaniem wysokich składek ZUS, z drugiej jednak nie daje osobie prowadzącej prawa do tych świadczeń, które przysługiwałyby jej gdyby prowadziła działalność gospodarczą, o czym trzeba pamiętać.

 

Działalność gospodarcza

Jeżeli działalność nierejestrowana wygeneruje przychód w danym miesiącu przekraczający obowiązujący limit, o jakim była mowa wyżej, to działalność ta staje się działalnością gospodarczą, począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie tej wysokości, a osoba wykonująca tę działalność ma obowiązek złożyć wniosek o wpis do CEIDG w terminie 7 dni od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie tej wysokości. W rezultacie złożenia wniosku o wpis do CEIDG działalność uprzednio nierejestrowana staje się działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców. Działalność gospodarcza wiąże się też z tym, że będzie trzeba dokonać zgłoszeń do urzędu skarbowego, ZUS, do urzędu statystycznego.
Automatycznie przekroczenie limitu przychodów spowoduje, że w zakresie opodatkowania znajdą rozwiązania przyjęte na gruncie prawa podatkowego, tj. określone w art. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

 

Działalność nierejestrowana – inne informacje.
Działalność nierejestrowana nie wymaga prowadzenia skomplikowanej księgowości. Wystarczające jest jedynie prowadzenie rejestru sprzedaży w sposób uproszczony, aby możliwe było ustalenie czy nie doszło do przekroczenia limitu przychodów. Rolę ewidencji sprzedaży mogę pełnić również rachunki wystawiane przez osobę prowadzącą działalność nieewidencjonowaną.
Dodatkowo trzeba też pamiętać, iż działalność nierejestrowana może się wiązać z koniecznością posiadania kasy fiskalnej jeżeli przepisy rozporządzenia w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących nie będą mieć zastosowania. Przykładowo osoba, która dokonuje dostawy perfum czy części do pojazdów silnikowych (z wyłączeniem motocykli) winna ewidencjonować sprzedaż za pomocą kasy fiskalnej.

 

Jak Państwo mogli się przekonać, działalność nierejestrowana nie zawsze i nie przez każdy podmiot może być prowadzona, wymagane jest bowiem spełnienie określonych wymogów na samym wstępie, ale też kontrolowanie wysokości przychodów. Jeżeli jednak limit przychodów rzeczywiście zostanie podniesiony to wiele osób ta forma aktywności zawodowej może zainteresować, stąd też działalność nierejestrowania stała się tematem niniejszego wpisu.

Read More

Co to jest dywidenda – zaliczki, wypłaty, podatki i komu przysługuje?

14 grudnia 2022 Katarzyna Siwiec Prawo administracyjne i gospodarcze  

Pojęcie dywidenda jest dobrze znane wspólnikom spółek kapitałowych. Najczęściej mówiąc o niej pojawia się następujące stwierdzenie, jest to zysk netto spółki. Poniżej przybliżę najważniejsze kwestie z nią związane bazując na dywidendzie w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Zasady dotyczące wypłaty dywidendy przez tę spółkę zostały uregulowane w art. 191 – 198 kodeksu spółek handlowych (dalej k.s.h.).

Co to jest dywidenda

Można wskazać, że dywidenda to prawo wspólników do zysku spółki kapitałowej przypadające na udziały lub akcje.
W nauce prawa odróżnia się ogólne prawo do zysku (dywidendy) jakie posiada wspólnik w ramach swoich praw udziałowych, od prawa do zysku, o jakim mowa w art. 191 § 1 k.s.h. (tak A. Kidyba, M. Dumkiewicz, Wybrane problemy związane ze skutkami zaskarżenia uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych w przedmiocie podziału zysku, PPH 2013, Nr 11). Samo prawo do udziału w zysku jest prawem związanym z udziałem wspólnika w spółce
z o.o., które nie jest roszczeniem wobec spółki. Dywidenda, jako kwota, której wypłaty może żądać wspólnik, powstaje dopiero w razie wykazania zysku w bilansie rocznym spółki oraz po powzięciu uchwały wspólników o przeznaczeniu określonej części zysku do podziału. Umowa spółki może przewidywać inny sposób podziału zysku niż wypłata dywidendy dla wspólników, przykładowo wspólnicy mogą chcieć przeznaczyć zysk na kapitały zapasowe lub rezerwowe, bądź fundusze spółki. Reasumując, do czasu aż zgromadzenie wspólników bądź walne zgromadzenie spółki nie postanowi o wypłacie dywidendy prawo jej wspólników do udziału w zysku ma jedynie charakter warunkowy.
Nadmienię też przy tej okazji, że poza dywidendą wspólnikom może zostać także wypłacona zaliczka na dywidendę, o ile umowa spółki upoważnia zarząd do wypłaty zaliczek. Warunkiem wypłaty zaliczek jest posiadanie przez spółkę wystarczających środków na ten cel. Jeżeli spółka środków nie ma, a jedynie się ich spodziewa, nie powinno się wypłacać zaliczki.
Dywidenda, a precyzyjniej roszczenie o jej wypłatę, ulega przedawnieniu.

Dywidenda.

Wysokość, dzień dywidendy.
Jeżeli chodzi o wysokość dywidendy, to art. 192 k.s.h. stanowi, że kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową (statutem) spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe. Na wysokość dywidendy nie mają natomiast wpływu kapitał rezerwowy z dopłat wspólników czy agio. Warto podkreślić, że przepis ten określa górną granicę w zakresie kwoty dywidendy i ma charakter bezwzględnie obowiązujący.
Kolejnym pytaniem, na które postaram się w niniejszym wpisie odpowiedzieć jest to komu przysługuje dywidenda. Otóż, zgodnie z ustawą uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Jednakże umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do określenia dnia, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy). W takiej sytuacji uprawnionymi do dywidendy są osoby, które stały się wspólnikami po dniu odbycia walnego zgromadzenia podejmującego uchwałę o podziale zysku, jeżeli zostały wpisane do księgi udziałów. Dzień dywidendy powinien zostać wyznaczony w ciągu 2 miesięcy od dnia powzięcia uchwały, jest to okres maksymalny. Dzień dywidendy może być przesunięty tylko naprzód, a nie wstecz.
Przy tej okazji szczególnie podkreślić trzeba, iż dzień dywidendy to nie to samo co termin wypłaty dywidendy.
Wypłata dywidendy winna nastąpić w dniu określonym w uchwale wspólników. Jeżeli uchwała wspólników takiego dnia nie określa, roszczenie wspólnika stają się wymagalne niezwłocznie po dniu dywidendy. Termin wypłaty dywidendy powinien być zatem najbliższym, możliwym dla spółki. W przypadku zatem, gdy sami wspólnicy go nie określili, decyzję o wypłacie dywidendy podejmuje zarząd spółki. Dzień wypłaty dywidendy powinien być dla wszystkich wspólników ten sam.
Nadmienię jeszcze, że termin wypłaty dywidendy na przykład wynikający z uchwały nie niweczy prawa spółki do wcześniejszej wypłaty. Jeżeli dywidenda zostanie wypłacona przed terminem określonym w uchwale wspólników albo zarządu, wspólnik nie musi jej zwracać spółce.
Wspólnik, który uzyskał prawo do dywidendy, ma roszczenie (wierzytelność) do spółki o jej wypłatę. Roszczenie to może być przedmiotem umowy cesji.

Dywidendy.

Pieniężne i niepieniężne. Dywidenda wsteczna.
Dywidendy, co do zasady, wypłacane są w pieniądzu. Nie ma jednak przeciwskazań, aby wypłata dywidendy miała formę rzeczową.
Jeżeli chodzi o tą pierwszą formę, to wypłata dywidendy może nastąpić w dowolnej walucie określonej w uchwale zatwierdzającej podział wyniku finansowego, a zatem zarówno w złotówkach, jak i walucie obcej.
Dywidenda rzeczowa to nic innego jak wydanie wspólnikowi jakiegoś składnika majątku należącego do spółki. Dywidenda taka może mieć formę przeniesienia na wspólnika nieruchomości, samochodu czy innej rzeczy ruchomej. Możliwa jest także wypłata dywidendy w formie świadczenia usług.
Dywidenda wsteczna to taka, która nie została zrealizowana w danym roku obrotowym, stanowiąc zaległość wynikającą z braku możliwości finansowych po stronie spółki. Wspólnicy mogą w umowie spółki zawrzeć postanowienie, zgodnie z którym taka dywidenda będzie mogła być wypłacana w momencie, gdy spółka będzie już posiadała środki na jej wypłatę. Umowa powinna określać za ile lat wstecz dywidenda może być wypłacana, ale maksymalnie może to być 5 lat.

 

Opodatkowanie dywidendy
Dywidenda jest opodatkowana. Podatek dochodowy wynosi 19% uzyskanego przychodu. Spółka jako płatnik, w myśl art. 30a ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ma obowiązek pobrać i przekazać pobrany podatek od dywidendy wypłacony osobom fizycznym do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrał zaliczkę, na rachunek urzędu skarbowego właściwego dla podatnika.
Stosownie do art. 41 ust. 4 ustawy płatnicy np. dywidendy są obowiązani pobierać zryczałtowany podatek dochodowy od dokonywanych wypłat (świadczeń) lub stawianych do dyspozycji podatnika pieniędzy lub wartości pieniężnych.
Ustawodawca regulując opodatkowanie dywidendy wypłacanej przez spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie zawarł odrębnych uregulowań w zakresie wypłat zaliczek na poczet dywidendy, a zatem uznać należy, że zaliczka na dywidendę jest opodatkowania w tożsamy sposób.
Nie należy także zapominać, że ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych przewiduje w określonych przypadkach zwolnienie, jeżeli dywidenda wypłacana jest podmiotom będących osobami prawnymi.
W przypadku wspólników będących podmiotami zagranicznymi opodatkowanie dywidendy będzie mogło następować z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Mam nadzieję, że udało mi się nieco przybliżyć Państwu temat jakim jest dywidenda i przynajmniej zarysować opodatkowanie dywidendy wypłacanej wspólnikom spółki.

Read More

Zamknięcie działalności gospodarczej – o czym trzeba pamiętać?

1 października 2022 Katarzyna Siwiec Prawo administracyjne i gospodarcze, Prawo podatkowe, Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych  

zamknięcie działalności gospodarczejZamknięcie działalności gospodarczej, mówiąc potocznie, na pewno nie jest decyzją łatwą, ale czasem uzasadnioną ze względów ekonomicznych, zdrowotnych czy jakichkolwiek innych. Nie wystarczy jednak dokonać samego wyrejestrowania działalności, potrzebne jest podjęcie także innych działań, których zakres zależy oczywiście od rodzaju działalności.
Poniżej znajdziecie Państwo krótki przewodnik w tym zakresie.

 

Jak zamknąć działalność gospodarczą

W przypadku działalności gospodarczej należy w terminie 7 dni od daty faktycznego zaprzestania działalności złożyć do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) wniosek o jej wykreślenie (wyrejestrowanie działalności). Precyzyjniej, likwidacja jednoosobowej działalności, gospodarczej wymaga dokonania zgłoszenia za pośrednictwem formularza CEIDG-1.
W przypadku spółki cywilnej zamknięcie działalności może nastąpić indywidualnie jeżeli np. jeden ze wspólników nie chce kontynuować prowadzonej działalności, wówczas drugi wspólnik musi złożyć do CEIDG wniosek o zmianę wpisu – zmianę formy prowadzonej działalności gospodarczej. Jeżeli wszyscy wspólnicy nie chcą prowadzić działalności należy do CEIDG złożyć wniosek o wykreślenie.
Likwidacja działalności jest automatycznie przez CEIDG przekazywana dalej do organów takich jak ZUS, GUS i urząd skarbowy.
Jak zamknąć działalność prowadzoną w innej formie wyjaśnię w kolejnym wpisie.

 

Zamknięcie działalności gospodarczej

Perspektywa podatkowa.
Zamknięcie działalności gospodarczej rodzi obowiązki przedsiębiorcy, który zdecydował się na ten krok wobec organów skarbowych i skutki w zakresie podatków. Nie analizuj tych drugich w treści niniejszego wpisu, postaram się wypunktować poniżej jakie czynności po stronie podatnika powoduje likwidacja działalności gospodarczej z perspektywy obowiązków podatników poszczególnych podatków.

Likwidacja działalności gospodarczej a VAT:
Na podatnikach podatku VAT ciążą dodatkowe obowiązki jeżeli ma miejsce likwidacja działalności. Mianowicie konieczne jest wówczas sporządzenie spisu z natury towarów na dzień, w którym następuje zamknięcie działalności jeżeli podatnicy przy zakupie tych towarów mieli prawo do odliczenia podatku VAT. Poza tym zakończenie działalności gospodarczej wiąże się z obowiązkiem złożenia formularza VAT-Z w terminie 7 dni, od tego dnia.

Likwidacja działalności a PIT:
Ustawa wymaga, aby zamknięcie działalności gospodarczej było uwieńczone sporządzeniem wykazu majątku na dzień likwidacji działalności gospodarczej. Wykaz ten może być w przyszłości podstawą ustalenia dochodu, jeśli składniki nim objęte zostaną sprzedane. Proszę bowiem pamiętać, iż likwidacja jednoosobowej działalności gospodarczej ma co prawda ten skutek, że majątek, do tej pory firmowy staje się majątkiem prywatnym, ale jeżeli jego sprzedaż następuje przed upływem 6 lat od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu w którym miała miejsce likwidacja działalności, to sprzedaż ta będzie opodatkowana podatkiem dochodowym.

Likwidacja działalności a podatek akcyzowy:
Likwidacja działalności może się wiązać także ze zgłoszeniem tego faktu naczelnikowi urzędu skarbowego jeżeli podatnik prowadzi działalność w zakresie podatku akcyzowego. Podatnik ma wówczas obowiązek złożenia stosownego zgłoszenia w terminie 7 dni od dnia zaprzestania takiej działalności.

Likwidacja firmy a podatek od nieruchomości:
Zakończenie działalności gospodarczej może prowadzić także do obniżenia kwoty podatku od nieruchomości, jeżeli podatnik wykorzystywał nieruchomość w prowadzonej działalności. Zważywszy na stawki podatku, które dla nieruchomości wykorzystywanych dla celów działalności podatkowej są wyższe, doprowadzi to do zmniejszenia wysokości tegoż podatku. Pierwszym krokiem do tego musi być jednak wyrejestrowanie firmy z CEIDG.

 

Zamkniecie działalności gospodarczej

Zatrudnieni pracownicy.
Likwidacja firmy, w której zatrudnieni są pracownicy, wymaga rozwiązania z nimi stosunków pracy za wypowiedzeniem. Konieczne jest oczywiście wskazanie przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie im umów o pracę zawartej na czas nieokreślony, nie jest konieczna konsultacja związkowa tej przyczyny wypowiedzenia.
Kodeks pracy przewiduje również jedno szczególne rozwiązanie w sytuacji gdy ma miejsce likwidacja działalności gospodarczej (potocznie zamknięcie działalności gospodarczej), a mianowicie pracodawca może, w celu wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę, skrócić okres trzymiesięcznego wypowiedzenia, najwyżej jednak do 1 miesiąca. W takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia. Trzeba też pamiętać, że zamknięcie działalności może być podstawą do wypowiedzenia umowy o pracę pracownikom w wieku przedemerytalnym.
Likwidacja działalności gospodarczej nie zwalnia od obowiązku przechowywania dokumentacji pracowniczej. Według obecnie obowiązujących przepisów, pracodawca ma przechowywać dokumentację pracowniczą przez okres 10 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym stosunek pracy uległ rozwiązaniu lub wygasł, chyba że odrębne przepisy przewidują dłuższy okres przechowywania. Tym niemniej, prawo dopuszcza przekazanie jej na przechowywanie podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie przechowywania dokumentacji osobowej i płacowej pracodawców.

Zakończenie działalności gospodarczej, zobowiązuje pracodawcę do wypełnienia szeregu różnych formalności biorąc pod uwagę iż jest płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne i podatku dochodowego za swoich pracowników, i tak na przykład zamknięcie działalności gospodarczej wiąże się z obowiązkiem wystawienia informacji PIT-11. W przypadku zatrudnienia nierezydentów, likwidacja działalności gospodarczej nie znosi obowiązku przekazania im informacji IFT-1 / IFT-1R.

 

Likwidacja działalności gospodarczej

Inne obowiązki.

Zamknięcie działalności a ZUS:
Złożenie wniosku do CEIDG  przez jednoosobowego przedsiębiorcę, czyli wyrejestrowanie działalności powoduje, że ZUS automatycznie sporządzi niezbędne formularze i wyrejestruje go jako jako płatnika składek. Pracowników natomiast należy samodzielnie wyrejestrować w terminie 7 dni.

Likwidacja działalności a obowiązki informacyjne:
Jeżeli firma była zgłaszana na przykład w Sanepidzie, gdyż działa na rynku spożywczym, to likwidacja firmy także tego zgłoszenia wymaga. Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia wymaga bowiem od takiego podmiotu złożenia państwowemu powiatowemu lub granicznemu inspektorowi sanitarnemu wniosku o wykreślenie zakładu z rejestru zakładów podlegających urzędowej kontroli organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Zamknięcie działalności a PEFRON:
Likwidacja działalności gospodarczej organizatora zakładu aktywności zawodowej powoduje, że środki publiczne otrzymane na utworzenie zakładu, niewykorzystane środki Funduszu oraz niewykorzystane według stanu na dzień likwidacji środki zakładowego funduszu aktywności podlegają niezwłocznie wpłacie do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, stąd też o tym fakcie przedsiębiorca powinien Fundusz poinformować.

Likwidacja działalności a obowiązki księgowe:
W przypadku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów zamknięcie firmy powoduje, iż należy sporządzić spis z natury obejmujący wszystkie towary handlowe, materiały (surowce) podstawowe i pomocnicze, półwyroby, produkcję w toku, wyroby gotowe, braki i odpady, które pozostały na stanie na dzień likwidacji działalności i wpisać do księgi jego wartość. Jest to jednocześnie ostatni wpis w księdze.

Zamknięcie działalności gospodarczej a kasa fiskalna:
Zamknięcie działalności wiąże się z trwałym zaprzestaniem ewidencjonowania kwot obrotu przy pomocy kasy rejestrującej. Zakończenie pracy kasy wymaga odczytania zawartości pamięci kasy fiskalnej. Poza tym likwidacja działalności gospodarczej może skutkować zwrotem ulgi, albowiem w myśl obowiązujących przepisów podatnicy są obowiązani do zwrotu odliczonych lub zwróconych im kwot wydatkowanych na zakup kas rejestrujących, w przypadku, gdy w okresie 3 lat od dnia rozpoczęcia ewidencjonowania zaprzestaną ich używania lub nie dokonują w obowiązującym terminie zgłoszenia kasy do obowiązkowego przeglądu technicznego przez właściwy serwis.
Dodatkowo zamknięcie działalności gospodarczej winno skutkować zamknięciem konta firmowego.

Jak Państwo mogą przeczytać, likwidacja działalności gospodarczej to jednak w niektórych przypadkach dość złożona procedura, a zaniechanie określonych czynności może niestety mieć negatywne konsekwencje.

Read More

Jak nie płacić składki zdrowotnej

24 kwietnia 2022 Katarzyna Siwiec Prawo administracyjne i gospodarcze  

W związku z wejściem w życie od 1 stycznia 2022 r. reformy zwanej Polskim ładem wiele przedsiębiorców nadal próbuje sobie odpowiedzieć na pytanie jak nie płacić składki zdrowotnej, albowiem zmiany jej dotyczące są niewątpliwie jedną z najbardziej dotkliwych, wpływają one bowiem na wysokość obciążeń publicznoprawnych. Istnieje kilka sposobów aby składki zdrowotnej nie musieć płacić, choć w wyniku procedowanej aktualnie nowelizacji jeden z nich najprawdopodobniej po dniu 1 lipca straci na aktualności.

Poniżej wskażę te możliwości.

 

Jak nie płacić składki zdrowotnej

W pierwszej kolejności wyjaśnić trzeba, że co do zasady przedsiębiorcy muszą płacić składkę zdrowotną liczoną aktualnie od dochodów albo zależną od wysokości przychodów. Część wspólników spółek opłaca składkę w stałej wysokości. O bliższych szczegółach mogą Państwo przeczytać tutaj: https://prawny.org.pl/2022/02/13/polski-lad-skladka-zdrowotna-w-2022-jaka-forme-opodatkowania-wybrac/.  Ponieważ, jak wiadomo zapewne już wszystkim, nowe zasady uiszczania składki znacznie zwiększają de facto koszty prowadzonej działalności, zainteresowaniem cieszy się każda możliwość uniknięcia czy zminimalizowania wysokości składki. I tutaj dobrą wiadomością jest to, że taka możliwość istnieje i zwolnienie ze składki zdrowotnej będzie możliwe zarówno w spółkach kapitałowych, jak i osobowych spółkach prawa handlowego.

Przede wszystkim wskazać należy, że zwolnienie z opłacania składki zdrowotnej może być wynikiem wyboru określonej formy prowadzenia działalności gospodarczej. Dokładniej, na ten moment nie ma obowiązku opłacania składki zdrowotnej w spółce komandytowo – akcyjnej, choć w tym zakresie najprawdopodobniej stan prawny ulegnie w połowie roku zmianie. Dalej, w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ubezpieczeniem zdrowotnym objęty został jedyny wspólnik tej spółki, a tym samym wspólnicy spółek dwuosobowych i wieloosobowych nie mają obowiązku opłacania składek. W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej w ramach prostej spółki akcyjnej generalnie płacić składki też nie trzeba, poza jednym wyjątkiem sytuacji, gdy akcjonariusze wnoszą do spółki wkład polegający na świadczeniu usług bądź wykonywaniu pracy.

 

Zwolnienie ze składki zdrowotnej określonych świadczeń

Istnieje kilka rodzajów świadczeń wypłacanych wspólnikom spółek, które nie wiążą się z obowiązkiem zapłaty składek na ubezpieczenie zdrowotne. Przykładowo w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością będą to świadczenia niepieniężne wspólnika na rzecz spółki realizowane na podstawie art. 176 kodeksu spółek handlowych. Z przepisu tego wynika, że jeżeli wspólnik ma być zobowiązany do powtarzających się świadczeń niepieniężnych, w umowie spółki należy oznaczyć rodzaj i zakres takich świadczeń. Wynagrodzenie wspólnika za takie świadczenia na rzecz spółki jest wypłacane przez spółkę także w przypadku, gdy sprawozdanie finansowe nie wykazuje zysku.

Przedmiotem powtarzających się świadczeń niepieniężnych mogą być zarówno różnego rodzaju usługi, jak i dostawy towarów. Nieodzowne jest przy tym to aby świadczenia  wykonywane przez wspólnika miały charakter powtarzalny. Nie mogą być to natomiast usługi ciągłe.

Zwolnienie z opłacania składki zdrowotnej może dotyczyć także wspólników spółek osobowych w  sytuacji, gdy będą otrzymywać wynagrodzenie za prowadzenia spraw spółki. Pomimo bowiem, że art. 46 ustawy kodeks spółek handlowych stanowi, że za prowadzenie spraw spółki wspólnik nie otrzymuje wynagrodzenia, to jednak umowa spółki może tą regułę modyfikować. Jeżeli zatem wspólnik spółki osobowej będzie otrzymywał z tego tytułu wynagrodzenie nie powinien być objęty obowiązkiem uiszczenia składki zdrowotnej.

 

Prowadzenie działalności przez rolników

Jak nie płacić składki zdrowotnej będąc rolnikiem? Jest to jak najbardziej możliwe, w obowiązującym stanie prawnym zwolnienie ze składki zdrowotnej może objąć również rolników. Mianowicie ustawodawca zwolnił z tego obowiązku przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą, którzy spełniają warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników także w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. Polski system prawny zawiera regulacje, w ramach której rolnik podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników pomimo tego, że jednocześnie wykonuje pozarolniczą działalność gospodarczą.

Są jeszcze inne możliwości aby uniknąć zapłaty składki zdrowotnej, nie opisane przeze mnie wyżej, m.in. mogą one dotyczyć pewnej grupy przedsiębiorców o niskich dochodach czy znajdujących się w określonej sytuacji. Na pewno sytuacja może się zmienić po 1 lipca, w wyniku nowelizacji, która już jest na etapie prac sejmowych. Choć treść projektu jest już dostępna, na tę chwilę nie wiadomo w jakim ostatecznie brzmieniu wejdzie w życie. W innym wpisie postaram się podpowiedzieć Państwu jak nie płacić podwójnej składki zdrowotnej, czy istnieją w ogóle takie możliwości.

Read More

Polski Ład – składka zdrowotna w 2022. Jaką formę opodatkowania wybrać?”

13 lutego 2022 Katarzyna Siwiec Prawo administracyjne i gospodarcze, Prawo podatkowe  

Jednym z częściej powtarzanych haseł w związku z reformą podatkową zwaną Nowym Ladem jest hasło Nowy ład składka zdrowotna dla przedsiębiorców czy też jak niektórzy wolą Polski ład składka zdrowotna dla przedsiębiorców. Wśród zmian podatkowych ta właśnie jest najczęściej komentowana i dla wielu osób stanowi realnie wyższy koszt prowadzonej działalności gospodarczej w 2022 roku stosunku do kosztów z ubiegłego roku. Obecnie bowiem przedsiębiorcy nie będą już mogli odliczyć uiszczanej daniny jakim jest składka zdrowotna od  zaliczki na  podatek dochodowy od  osób fizycznych.

 

Nowy ład składka zdrowotna.

Ogólne omówienie zmian.

Składki na ubezpieczenie zdrowotne będzie musiała zapłacić nowa grupa osób, mam tu na myśli np. członków zarządu wykonujących swoje funkcje na podstawie powołania jeżeli pobierają oni wynagrodzenie z tego tytułu. Ale największe zmiany dotyczyć będą przedsiębiorców bo po pierwsze Polski Ład uchyla możliwość odliczania opłaconej składki zdrowotnej od podatku, a po drugie wprowadza zmianę wysokości podstawy opłacania składek z dotychczasowej ryczałtowej na liczoną od dochodów przedsiębiorcy. Składki zdrowotne będą w 2022 roku wyliczane dla każdego przedsiębiorcy oddzielnie. Będą one różnić się ponadto w zależności od formy opodatkowania, jaką wybrał dany przedsiębiorca. Inne składki zapłaci przedsiębiorca opodatkowany według zasad ogólnych (9% dochodu), inne przedsiębiorca opodatkowany liniowo (4,9%), a inne ryczałtowiec.

Co istotne, ubezpieczenie zdrowotne przedsiębiorcy będą musieli płacić nawet wówczas gdy poniosą stratę. Generalnie minimalna składka zdrowotna w 2022 r. wynosić będzie 270,90 zł jest to 9 % z kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (3010 zł x 9%) i w przypadku poniesienia straty składkę w tej wysokości podatnicy będą musieli zapłacić.

Dodatkowo zwiększeniu ulegną także składki na ubezpieczenie społeczne, składki ZUS jak je się potocznie nazywa. Wysokość tych składek obrazuje poniższa tabela.

Rodzaj składekSkładki pełneSkładki preferencyjne
Podstawa wymiaru3 553,20 zł903,00 zł
Składka emerytalna693,58 zł176,27 zł
Składka rentowa284,26 zł72,24 zł
Składka chorobowa87,05 zł22,12 zł
Składka wypadkowa59,34 zł15,08 zł
Składka na Fundusz Pracy87,05 zł–
Łącznie1211,28 zł285,71 zł

 W wyliczeniu tym nie jest ujęta składka zdrowotna.

 

Polski ład składka zdrowotna.

Opodatkowanie na zasadach ogólnych i podatkiem liniowym

W przypadku osób fizycznych, które prowadzą działalność gospodarczą i wybrały opodatkowanie wg skali podatkowej, składkę ustala się w wysokości 9% od sumy dochodu ze wszystkich działalności, dla których przedsiębiorca wybrał tę formę opodatkowania.  Składka zdrowotna nie może być jednak niższa niż wskazany wyżej procent minimalnego wynagrodzenia. Jeżeli przedsiębiorca zawiesi prowadzenie działalności gospodarczej uzyskane w okresie zawieszenia przychody i ponoszone koszty będą wyłączane z podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Przykładowo zatem jeżeli przedsiębiorca zawiesi wykonywanie działalności gospodarczej, a następnie w okresie tego zawieszenia osiągnie przychód np. z tytułu sprzedaży samochodu to przychód z tego tytułu nie będzie uwzględniany przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Składkę zdrowotną przedsiębiorca opodatkowany według skali podatkowej płaci również od kwoty wolnej 30.000 zł, składka zdrowotna jest bowiem płacona od pierwszej złotówki dochodu. Niestety ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych nie przewiduje ogólnego limitu przychodów stanowiących podstawę wymiaru składki zdrowotnej.

W 2022 roku składka na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących działalność pozarolniczą, którzy rozliczają się liniowo wyniesie 4,9% podstawy wymiaru składki, jednak nie mniej niż kwota odpowiadająca 9%:

1)     minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu 1 stycznia roku składkowego, w przypadku składki obliczanej od miesięcznej podstawy jej wymiaru;

2)     iloczynu liczby miesięcy w roku składkowym i minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu tego roku składkowego, w przypadku składki obliczanej od rocznej podstawy jej wymiaru.

Za styczeń 2022 przedsiębiorcy będący wspólnikiem w dwóch spółkach zapłacili nie podwójne ubezpieczenie zdrowotne jak się spodziewano, a jedną składkę o ile działalność była opodatkowana na zasadach ogólnych lub podatkiem liniowym, zaś za kolejne miesiące zapłacą jedną składkę liczoną od miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowiącej dochód z działalności gospodarczej uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc. W styczniu podwójna składka zdrowotna wynosiła 419,92 zł x 2. Generalnie niezależnie od tego czy  osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą jest wspólnikiem w dwóch spółkach jawnych, czy w spółce partnerskiej i w spółce komandytowej, która opłaca podatek liczony według skali czy tzw. podatek  liniowy, osoba ta od lutego 2022 r. powinna opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne od sumy dochodów z tych działalności.

 

Składka zdrowotna nowy ład.

Wspólnicy spółek.

W tym miejscu nie można ominąć tematu „polski ład składka zdrowotna” w kontekście wspólników spółek. W myśl  obowiązujących przepisów za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność i podlegającą tym samym ubezpieczeniu zdrowotnemu uważa się wspólników jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, jak również akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług. Dla wspólników spółek komandytowych przyjęta została zryczałtowana forma opłacania składki zdrowotnej i wynosić ona będzie 9% podstawy, którą stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z czwartego kwartału roku poprzedniego, ogłaszanego przez GUS. Podobnie wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. opłaca składki społeczne na dotychczasowych zasadach, w jego przypadku składka zdrowotna też uzależniona jest od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku – niezależnie od wysokości dochodów (przychodów) uzyskiwanych przez spółkę.

Polski ład nie objął osób fizycznych będących komplementariuszami spółki komandytowo akcyjnej ani obowiązkowymi składkami na ubezpieczenia zdrowotne, ani na ubezpieczenia społeczne. Podobnie nie są zobowiązani do opłaty składek na ubezpieczenie zdrowotne wspólnicy wieloosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, spółek akcyjnych i prostej spółki akcyjnej nie wnoszących wkładów w  postaci świadczenia pracy lub usług.

 

Polski ład składka zdrowotna.

Osoby opodatkowane w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych i kary podatkowej.

Z uwagi na częstotliwość zapytań w stylu: nowy ład składka zdrowotna ryczałt, poniżej przedstawione zostaną zasady podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu przez osoby opodatkowane w formie ryczałtu. Poniższe informacje będą odpowiedzią na pytanie jak Nowy ład wpływa na wysokość składki zdrowotnej dla osób na ryczałcie. W tym przypadku składka zdrowotna jest stała, liczona jako procent przeciętnego wynagrodzenia w czwartym kwartale ubiegłego roku i uzależniona od wysokości przychodów przedsiębiorcy. Wysokość składki zmieniać się będzie w przyszłości wraz ze zmianą wysokością przychodów i zmianą przeciętnego wynagrodzenia, które stale rośnie.

Wysokość składki w 2022 roku obrazuje poniższa tabela:

Opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych

w przypadku przychodów od 0,00 zł do 60 000 zł9% od 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce za IV kwartał (tj. 335,94 zł)
w przypadku przychodów > 60 000 zł do 300 000 zł9% od 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce za IV kwartał (tj. 559,89 zł)
w przypadku przychodów > 300 000 zł9% od 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce za IV kwartał (tj. 1007,81 zł)

Przedsiębiorcy, którzy wybrali jako formę swojego opodatkowania ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w danym roku kalendarzowym, mają możliwość opłacania składek miesięcznych na dwa sposoby, albo na podstawie przychodów uzyskanych w roku poprzednim, albo na podstawie przychodów za bieżący rok kalendarzowy, wówczas składki będą opłacane narastająco w ciągu roku.  W tym pierwszym przypadku trzeba wiedzieć, że dla ustalenia podstawy obliczania składki na ubezpieczenie zdrowotne przedsiębiorca musi wziąć pod uwagę osiągnięte przychody z działalności opodatkowanej ryczałtem przychody pomniejszone o składki społeczne, jeżeli nie zostały one zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Warto w tym miejscu napisać także kilka słów jaka będzie składka zdrowotna dla przedsiębiorców opodatkowanych w formie karty podatkowej. Otóż, składka zdrowotna dla tych przedsiębiorców ma wynosić 9% od minimalnego wynagrodzenia ale tą formę opodatkowania będą mogli już stosować tylko nieliczni. Po pierwsze bowiem od 1 stycznia 2022 roku nikt rozpoczynający działalność gospodarczą nie może wybrać karty podatkowej jako formy opodatkowania, ponadto też dotychczas ją stosujący nie będą mogli wznowić opodatkowania w formie karty. Dodatkowo zmianie ulegną warunki podlegania opodatkowania w formie karty podatkowej.

Natomiast osoby prowadzące działalność gospodarczą, które opłacają podatek w formie karty podatkowej zostały zwolnione z opłacania składki  na ubezpieczenie zdrowotne jeżeli:

– pobierają emeryturę lub rentę w miesięcznej wysokości, która nie przekracza minimalnego wynagrodzenia,

– są osobami zaliczonymi do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności.

Składka zdrowotna osób prowadzących działalność wpłynie zatem na wysokość obciążeń publicznoprawych w sposób na pewno odczuwalny. Jakiego rzędu będą to zmiany zobrazuje Państwu poniższa tabela. Wyjaśniam, że do porównania obciążeń w roku 2021 i 2022 r. przyjęłam następujące dane przychody w kwocie 200.000,00 zł, koszty w wysokości 40.000,00 zł i 17 % stawkę ryczałtu:

FORMA OPODATKOWANIASKŁADKA ZDROWOTNAPODATEK DOCHODOWYSUMA OBCIĄŻEŃ PODATKOWYCH
W 2021W 2022W 2021W 2022W 2021W 2022
SKALA PODATKOWA           3 897 zł           13 322 zł         31 720 zł          24 266 zł        35 617 zł      37 588 zł
PODATEK LINIOWY           3 271 zł            7 253 zł         25 307 zł          28 124 zł        28 578 zł      35 377 zł
RYCZAŁT           3 271 zł           6 324 zł         29 146 zł          31 963 zł         32 417 zł      38 287 zł

 

Składka zdrowotna dla przedsiębiorców jest elementem, który pomniejsza zysk osiągany z prowadzonej działalności. Poza składkami ZUS i podatkiem dochodowym, przedsiębiorcy będą musieli ponosić jeszcze dodatkowo ciężar zwiększonej składki na ubezpieczenie zdrowotne. Im wyższy dochód tym wyższa składka zdrowotna.

Oczywiście niniejszy wpis nie wyczerpuje tematu „Składka zdrowotna dla przedsiębiorców a Nowy Ład” bo jest to temat o wiele bardziej złożony. Ma on za zadanie jedynie przybliżyć podstawowe zagadnienia i pokazać jak zmiany w składce zdrowotnej wpłyną na poziom obciążeń publicznoprawnych tej grupy zawodowej.

Read More

Solidarna odpowiedzialność inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy

15 grudnia 2021 Katarzyna Siwiec Prawo administracyjne i gospodarcze, Prawo cywilne i rodzinne  

Solidarna odpowiedzialność inwestora za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy uregulowana jest m.in. w kodeksie cywilnym. Regulacja ta ma przeciwdziałać przypadkom nieregulowania lub nieterminowego regulowania należności  na rzecz podwykonawców. Wskutek nowelizacji art. 6471 kodeksu cywilnego obecnie regulacja ta chronić ma zasadniczo jedynie zgłoszonych inwestorowi podwykonawców.

Poniżej postaram się Państwu przedstawić zasady tej odpowiedzialności.

 

Odpowiedzialność inwestora wobec podwykonawcy – zakres

Art. 6471 § 1 kodeksu cywilnego stanowi, że inwestor odpowiada solidarnie z wykonawcą (generalnym wykonawcą) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych, których szczegółowy przedmiot został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót. Użyty przez ustawodawcę zwrot „za zapłatę wynagrodzenia” należy rozumieć w ten sposób, że odpowiedzialność solidarna inwestora jest ograniczona jedynie do zapłaty kwoty należności głównej, nie obejmuje zaś innych należnych podwykonawcom kwot. Jak wskazano przykładowo w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2021 r., wydanym w sprawie o sygn.akt V CSKP 3/21 przywołany przepis nie stanowi podstawy odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy za opóźnienie spełnienia świadczenia przez wykonawcę obejmującego wynagrodzenie.

Co więcej, górną granicę odpowiedzialności inwestora względem podwykonawcy wyznacza wysokość wynagrodzenia należna wykonawcy od inwestora. Oczywiście możliwe jest ewentualne rozszerzenie odpowiedzialności inwestora za zapłatę podwyższonego wynagrodzenia podwykonawcy ale to już będzie wymagać uzyskania zgody inwestora.

Bardzo istotną kwestią jest ta, że solidarna odpowiedzialność inwestora wobec podwykonawcy jest powiązana z odpowiedzialnością wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy robót budowlanych, a tym samym odstąpienie od umowy łączącej inwestora z generalnym wykonawcą przez którąkolwiek z stron, powoduje wygaśnięcie tej umowy ze skutkiem wstecznym, co prowadzi do wygaśnięcia odpowiedzialności inwestora na podstawie art. 6471 k.c.

 

Zgłoszenie podwykonawcy

Jak już wspomniałam na wstępie, w aktualnie obowiązującym stanie prawnym, odpowiedzialność inwestora wobec osób trzecich tj. podwykonawców i dalszych podwykonawców wymaga wcześniejszego zgłoszenia, jeszcze przed przystąpieniem do robót. W rezultacie odpowiedzialność inwestora nie obejmuje tych robót, nawet zgłoszonych przez wykonawcę lub podwykonawcę, które zostały wykonane przed dokonanym zgłoszeniem.

Obecnie zgłoszenie podwykonawcy do inwestora nie jest już blankietowe. Nie jest ono wymagane wówczas gdy  inwestor i wykonawca określili w umowie, zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności, szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez oznaczonego podwykonawcę.

Zgłoszenia może dokonać nie tylko wykonawca ale także sam podwykonawca. Przepis ustawy nie przewiduje domniemania zgłoszenia podwykonawcy poprzez sam fakt rozpoczęcia przez podwykonawcę robót.

Zgodnie z wolą normodawcy zgłoszenie wykonania robót wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Inwestor nie musi godzić się na ponoszenie dodatkowej, solidarnej z wykonawcą odpowiedzialności za wynagrodzenie podwykonawcy, może zatem odmówić swojej zgody na wykonywanie robót przez podwykonawcę. Warunkiem skuteczności sprzeciwu inwestora jest zgłoszenie go w terminie zawitym 30 dni od dnia doręczenia inwestorowi zgłoszenia robót, które miałby wykonać podwykonawca. Sprzeciw doręczony po terminie nie uchyla domniemania zgody inwestora (tak Zagrobelny w: E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 10, Warszawa 2021).

 

Odpowiedzialność solidarna inwestora – zagadnienia podatkowe

Z omawianej instytucji solidarnej odpowiedzialności inwestora wynika to, że inwestor może być zobowiązany nawet do dwukrotnej zapłaty wynagrodzenia za te same roboty budowlane; raz wobec wykonawcy na podstawie zawartej z nim umowy, a drugi raz wobec podwykonawcy na podstawie art. 647 ze zn. 1 § 5 k.c. Implikowało to liczne spory z organami skarbowymi co do możliwości zaliczenia kwoty zapłaconej podwykonawcy do kosztów uzyskania przychodów. Negatywne stanowisko fiskusa skorygowały sądy uznając, iż skoro wydatki ponoszone są w oparciu o różne zobowiązania (umowa z wykonawcą i instytucja solidarnej odpowiedzialności inwestora), to nie można mówić o podwójnym zaliczeniu tych samych wydatków do kosztów uzyskania przychodów, a tym samym inwestor może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatek poniesiony na zapłatę określonych kwot na rzecz podwykonawców w ramach solidarnej odpowiedzialności z generalnym wykonawcą, w części, w jakiej nie zostały one zwrócone w jakikolwiek sposób przez generalnego wykonawcę, nawet wtedy, gdy już zapłacił on (inwestor) wynagrodzenie wykonawcy. Takie stanowisko zajął np. NSA w wyroku z dnia 19 listopada 2021 r. w sprawie o sygn.akt II FSK 384/19, a wcześniej WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 29 stycznia 2019 r., sygn.akt I SA/GL 1004/18.

Reasumując, art. 647 1 k.c. tworzy, po stronie inwestora, niebezpieczeństwo skutecznego żądania od niego podwójnej wypłaty wynagrodzenia. Istnieją jednak pewne, możliwe do zastosowania rozwiązania prawne, które pozwolą zabezpieczyć interes  inwestora w umowie o roboty budowlane. Z drugiej zaś strony choć przepis ten chroni wprost jedynie zgłoszonych podwykonawców, to nie oznacza, że brak w polskim prawie możliwości dochodzenia tego rodzaju roszczeń przez pozostałych podwykonawców.

Read More

Zmiana wspólnika w spółce jawnej

21 listopada 2021 Katarzyna Siwiec Prawo administracyjne i gospodarcze  

Spółkę jawną jako spółkę osobową co do zasady cechuje niezmienność składu osobowego. Nie oznacza to jednakże, że nie jest możliwa zmiana wspólnika w takiej spółce. Ustawodawca zezwolił bowiem w określonych przypadkach na zmianę po stronie wspólników.

Poniżej wyjaśnię Państwu kiedy jest to możliwe.

 

Przeniesienie ogółu praw i obowiązków w spółce

W spółce jawnej, w przeciwieństwie na przykład do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, nie występują udziały w kapitale tej spółki, które można byłoby zbyć. Tym niemniej jednak Kodeks spółek handlowych zezwala na zbycie ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej na inną osobę. Art. 10 wymienionej ustawy stanowi, że ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę ale tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 26 października 2006 r., sygn.akt VI ACa 394/06, brak w umowie spółki postanowienia zezwalającego na przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej zbycia.

Aby można było skutecznie przenieść ogół praw i obowiązków w spółce jawnej konieczne jest spełnienie następujących warunków:

  • umowa spółki musi przewidywać, że ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę,
  • ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników (umowa spółki może stanowić jednakże inaczej).

Trzeba pamiętać, że na ogół praw i obowiązków wspólnika, który może być przeniesiony składa się szereg przysługujących wspólnikowi praw, jak np. prawo udziału w zyskach, prawo do reprezentacji spółki oraz obowiązki takie jak konieczność partycypowania w stratach spółki czy powinność powstrzymania się od działalności konkurencyjnej. Rozwiązanie to skutkuje niedopuszczalnością wydzielania niektórych praw i obowiązków (rozszczepianie praw) i ich zbycia. W judykaturze wskazuje się, że zbycie procentowe „udziałów” w spółce osobowej (części tego udziału) godzi w integralność udziału jako konglomeratu uprawnień o charakterze majątkowo – korporacyjnym i jest niedopuszczalne. Rozporządzenie członkostwem w spółce osobowej może nastąpić tylko, gdy przedmiotem rozporządzenia jest całokształt praw i obowiązków przysługujących wspólnikowi w spółce jawnej. Jeżeli wspólnik przeniesie na inną osobę tylko niektóre prawa z tytułu uczestnictwa w spółce to nabywca nie stanie się wspólnikiem (patrz wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 13 maja 2009 r., sygn.akt VIII Ga 23/09).

Warto pamiętać, że za zobowiązania występującego wspólnika, związane z uczestnictwem w spółce osobowej, i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki.

 

Przystąpienie nowego wspólnika do spółki jawnej

Komentowany wyżej art. 10 kodeksu spółek handlowych dotyczy tylko zagadnienia wystąpienia ze spółki i swoistego podstawienia w miejsce dotychczasowego wspólnika nowego wspólnika. Możliwe jest również rozwiązanie, w którym żaden wspólnik ze spółki nie wystąpi, a zmiana składu osobowego pomimo tego nastąpi. Będzie tak w przypadku rozszerzenia składu osobowego spółki o nowych wspólników poprzez ich przystąpienie do spółki. Przystąpienie do spółki może nastąpić w drodze zmiany umowy spółki w trybie art. 9 kodeksu. Zgodnie z tym przepisem zmiana umowy spółki wymaga zgody wszystkich dotychczasowych wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej. W doktrynie wskazuje się, że przystąpienie nowego wspólnika do spółki wymaga nie tylko jego oświadczenia, ale też zmiany umowy spółki, w której należy określić wkład przystępującego oraz jego wartość (tak np. M. Asłanowicz, Zmiany w składzie wspólników spółek partnerskiej oraz pozostałych osobowych spółek handlowych, Pr. Sp. 2000, Nr 1). Osoba przystępująca do spółki, z mocy prawa,  odpowiada za wszelkie zobowiązania spółki, powstałe przed dniem jej przystąpienia.

 

Zmiana składu osobowego spółki jawnej w drodze spadkobrania

Kolejnym przypadkiem, w którym dochodzi do zmiany wspólników w spółce jawnej jest sukcesja wynikająca z dziedziczenia. Mianowicie, na mocy postanowień umowy spółki jawnej spadkobiercy wspólnika mogą wejść do spółki w miejsce zmarłego wspólnika. Rozwiązanie takie przewiduje art. 60 Kodeksu spółek handlowych. Nabycie w drodze spadkobrania prawa majątkowego w postaci udziału zmarłego wspólnika w spółce jawnej nie jest równoznaczne z nabyciem jakiegokolwiek ze składników majątku samej spółki, która – nie będąc likwidowaną z powodu śmieci wspólnika i prowadząc nadal działalność gospodarczą w zmienionym składzie osobowym -zachowuje swój majątek (tak WSA w Szczecinie z dnia 25 października 2007 r., sygn.akt I SA/Sz 59/07). Tak więc, śmierć wspólnika, może na mocy postanowień umowy spółki, prowadzić do zmiany jej składu osobowego poprzez przystąpienie do spółki spadkobierców zmarłego.

 

Opisane wyżej zasady odnoszą się także do spółki jawnej, partnerskiej i komandytowej, a także do spółki komandytowo-akcyjnej, z wyjątkiem przeniesienia ogółu praw i obowiązków akcjonariusza spółki komandytowo-akcyjnej, do którego mają zastosowanie przepisy o spółce akcyjnej.

Read More

Odpowiedzialność wspólników spółki jawnej za zobowiązania spółki

14 października 2021 Katarzyna Siwiec Prawo administracyjne i gospodarcze, Prawo podatkowe  

Spółka jawna jest wciąż bardzo popularną spółką w polskich realiach, zwłaszcza obecnie gdy spółki te mogą, w określonych przypadkach, nie być opodatkowane podatkiem CIT. Z punktu widzenia odpowiedzialności wspólników tej spółki za jej zobowiązania, spółka jawna na pewno nie jest optymalnym rozwiązaniem ponieważ odpowiedzialność ta jest nieograniczona, wspólnicy spółki jawnej odpowiadają bowiem za jej zobowiązania zarówno prywatne, jak i publiczno-prawne.

Poniżej postaram się przybliżyć reguły tej odpowiedzialności.

 

Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania prywatne

Zgodnie z treścią art. 22 § 2 i art. 31 ustawy Kodeks spółek handlowych każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, co jednakże nie stanowi przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Wierzyciel ma zatem prawo decydować czy pozywa samą spółkę czy też spółkę i jej wspólników, aczkolwiek jeżeli wspólnik nie został pozwany, może on przystąpić do procesu przeciwko spółce jako interwenient uboczny.

Odpowiedzialności za zobowiązania  spółki wspólnicy spółek jawnych nie mogą ograniczyć wobec wierzycieli, natomiast dopuszczalne są porozumienia pomiędzy wspólnikami ograniczające czy wyłączające ich odpowiedzialność względem siebie. Omawiana odpowiedzialność dotyczy nie tylko wierzycieli zewnętrznych ale także wspólników jako wierzycieli na przykład z tytułu udzielonej spółce pożyczki.

 

Odpowiedzialność subsydiarna

Z przywołanej regulacji wynika, iż odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jest solidarna (z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką), osobista, nieograniczona oraz subsydiarna.  Subsydiarność odpowiedzialności wspólnika oznacza, że wszczęcie egzekucji z jego majątku jest możliwe dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Niestety wobec osobistego charakteru tej odpowiedzialności wspólnik spółki jawnej musi się liczyć z tym, że egzekucja niezaspokojonych zobowiązań spółki będzie mogła być prowadzona z całego majątku osobistego wspólnika jawnego, bez ograniczeń. Dla wspólnika tej spółki odpowiedzialność subsydiarna może okazać się naprawdę kłopotliwa. Oczywiście pewne ograniczenia będą mogły mieć miejsce ale to jedynie w przypadkach kiedy ustawa wyłącza pewne składniki majątkowe spod możliwości zaspokojenia.

Odpowiedzialność subsydiarna nie przeszkadza temu, że wierzyciel spółki, co prawda może sięgnąć do majątku wspólnika dopiero jeżeli egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, ale może złożyć pozew łącznie przeciwko spółce i jej wspólnikom. Może on także, jeżeli nie uda mu się wyegzekwować należności od spółki bądź też oczywiste będzie, że egzekucja ta okaże się bezskuteczna, wystąpić z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom spółki jawnej bez wcześniejszego kierowania przeciwko nim pozwu. Podkreślić należy, że wystarczające jest wykazanie, przy wykorzystaniu innych dowodów, że egzekucja byłaby bezskuteczna w przypadku jej wszczęcia. Nie jest bezwzględnie wymagane przez ustawodawcę angażowanie przez wierzyciela środków pieniężnych na prowadzenie egzekucji jeżeli i tak wiadomym jest, iż nie przyniesie ona oczekiwanego skutku. Warto pamiętać, że wykreślenie spółki jawnej z rejestru przedsiębiorców nie stanowi przeszkody do nadania tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce klauzuli wykonalności przeciwko jej wspólnikowi.

Odpowiedzialność wspólnika w żadnym przypadku nie może przewyższać odpowiedzialności samej spółki. I tak np. Sąd Najwyższy wskazał w wyroku z dnia 26 stycznia 2018 r., wydanym w sprawie o sygn.akt II CSK 468/17, iż po zawarciu przez spółkę jawną układu w postępowaniu upadłościowym wierzyciel jest uprawniony do dochodzenia roszczenia od wspólnika jawnego, jednak tylko w zakresie odpowiadającym zrestrukturyzowanemu zobowiązaniu spółki. Jeżeli zatem w ramach jakichkolwiek czynności typu ugoda ze spółką zmniejszająca zobowiązanie czy np. pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego wydanemu przeciwko spółce dojdzie do ograniczenia czy wyeliminowania zobowiązania spółki, ten sam skutek nastąpi wobec jej wspólników.

Przepis art. 31 § 3 kodeksu spółek handlowych przewiduje, że odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej za zobowiązania powstałe przed wpisem do rejestru ma więc charakter bezpośredni z tym tylko, iż dotyczy ona tych zobowiązań, które powstały przed wpisem do rejestru jako zobowiązania zawiązanej spółki.

Na koniec zaakcentuję, że co do zasady wspólnikowi spółki jawnej, który spełnił świadczenie na rzecz wierzyciela tej spółki, przysługuje roszczenie regresowe względem pozostałych wspólników.

 

Odpowiedzialność wspólnika za zobowiązania podatkowe spółki

Zgodnie z art. 115 Ordynacji podatkowej wspólnik spółki jawnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki. Odpowiedzialność ta dotyczy także byłego wspólnika jeżeli przykładowo zaległości podatkowe wynikają z zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie, gdy był on wspólnikiem. Przepis ten znalazł się w porządku prawnym z tego względu, że w odniesieniu do niektórych podatków jak np. podatku VAT podmiotowość prawnopodatkową posiada spółka, a nie jej wspólnicy. Aby zatem wspólnicy spółki jawnej mogli ponieść odpowiedzialność za nieuregulowane zobowiązania spółki w takim przypadku konieczne stało się uregulowanie ich odpowiedzialności jako osób trzecich.

Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania podatkowe spółki nie jest uzależniona ani od wysokości wniesionych przez wspólników wkładów ani roli jaką w spółce oni pełnili. Niestety od odpowiedzialności tej nie zwalnia także zgłoszenie wniosku o upadłość spółki.

Trzeba też pamiętać, że  wspólnik spółki jawnej odpowiada za wszystkie zaległości istniejące w okresie, w którym jest wspólnikiem, a więc także za te, które powstały wcześniej, ale nadal istnieją.

Podobnie jak w przypadku zobowiązań innych niż podatkowe, także i tu zobowiązanie osoby trzeciej ma charakter akcesoryjny, zatem wygaśnięcie zobowiązania spółki, przykładowo wskutek przedawnienia, uniemożliwia przeniesienie odpowiedzialności na jej byłych wspólników.

Z przepisów Ordynacji podatkowej nie wynika jakiekolwiek uzależnienie orzeczenia o odpowiedzialności wspólnika spółki jawnej od braku majątku spółki, czy wyniku prowadzonej wobec niej egzekucji. Jak wyjaśnił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z dnia 11 marca 2021 r., sygn.akt I SA/Gl 1332/20 w przypadku odpowiedzialności podatkowej kreowanej na podstawie art. 115 ordynacji podatkowej przesłanką orzeczenia o odpowiedzialności wspólnika spółki jako osoby trzeciej nie jest uprzednia bezskuteczność egzekucji skierowanej do majątku „dłużnika głównego” (podatnika). Z woli ustawodawcy wyrażonej w art. 108 § 4 Ordynacji bezskuteczność egzekucji prowadzonej wobec tego podmiotu warunkuje dopiero wszczęcie postępowania egzekucyjnego wobec osoby trzeciej. Tym samym przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie jest dość podobne jak na gruncie kodeksu spółek handlowych, gdzie prywatny wierzyciel może złożyć pozew od razu przeciwko wspólnikom spółki jawnej ale egzekucję będzie mógł wszcząć dopiero w momencie bezskuteczności egzekucji z majątku spółki lub prawdopodobieństwa takiej bezskuteczności.

Co bardzo ważne, naczelnik urzędu skarbowego nie może wybrać sobie dowolnego wspólnika osobowej spółki jawnej, jak może to zrobić wierzyciel prywatny, i wobec niego prowadzić postępowania. Orzeczenie o odpowiedzialności wspólników lub byłych wspólników spółek osobowych powinno nastąpić po przeprowadzeniu postępowania z udziałem wszystkich wspólników tej spółki, jako stron tego postępowania, w ramach jednej decyzji adresowanej do tych wspólników (por. wyrok NSA z 26.02.2014 r., II FSK 785/12).

Konkludując, odpowiedzialność subsydiarna wspólnika spółki jawnej podlega na tym, że wierzyciel spółki nie może egzekwować długu od wspólnika zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, ale może go już wcześniej dochodzić od tegoż wspólnika.

Read More