Umowa o dzieło jest umową cywilnoprawną. Stanowi tzw. umową nazwaną, zdefiniowaną w kodeksie cywilnym, konkretnie w treści art. 627. Zgodnie z zawartą tam definicją przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Z mojego doświadczenia wynika niestety, że strony bardzo często myślą, iż zawierają umowy o dzieło bo tak je nazywają, podczas gdy dopiero w następstwie np. kontroli ZUS dowiadują się, że umowa taka jest jednak umową o świadczenie usług.
Poniżej postaram się wyjaśnić Państwu jakie cechy tak naprawdę ma umowa o dzieło.
Umowa o dzieło – charakterystyka
W wielu miejscach przeczytacie Państwo, że umowa o dzieło to umowa rezultatu. Ale co to oznacza w praktyce? Otóż, wykonujący umowę o dzieło musi stworzyć określoną rzecz, obojętnie czy mającą postać materialną czy też nie np. konkretny mebel, ma dokonać naprawy samochodu, stworzyć program komputerowy bądź namalować obraz. Dzieło, które ma zostać wykonane na podstawie umowy ma charakter przyszły. W momencie zawarcia umowy ono jeszcze nie istnieje. Bardzo ważne jest też to, aby było ono indywidualne. Celnie określono dzieło w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 kwietnia 2013 r. wskazując, iż „Nie można uznać za dzieło czegoś, co nie odróżnia się w żaden sposób od innych występujących na danym rynku rezultatów pracy materialnych bądź niematerialnych, gdyż wówczas zatraciłby się indywidualny charakter dzieła. Dzieło nie musi wprawdzie być czymś nowatorskim i niewystępującym jeszcze na rynku, jednak powinno posiadać charakterystyczne, wynikające z umowy cechy, umożliwiające zbadanie, czy dzieło zostało wykonane prawidłowo i zgodnie z indywidualnymi wymaganiami bądź upodobaniami zamawiającego”. Wśród cech, którymi określa się dzieło trzeba też wskazać tę, że jego przedmiot musi być obiektywnie możliwy do zrealizowania.
Dzieło może stanowić utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych ale nie musi, nawet wówczas gdy nie powstaje zatem przedmiot praw autorskich możemy mieć do czynienia z umową o dzieło.
Jak zatem odróżnić umowę zlecenia od umowy o świadczenie usług? W nauce prawa wskazuje się, że kryterium odróżnienia jest np. możliwość poddania umówionego rezultatu (dzieła) sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych.
Czy umowa o prowadzenie wykładu jest umową o dzieło?
Nie, umowa taka jest umową o świadczenie usług, nawet wówczas jeżeli ma ona za przedmiot przygotowanie materiałów dydaktycznych. Nie pomoże także zawarcie w umowie postanowień dotyczących prawa autorskiego. Umowa taka nie jest umową o dzieło.
Czy umowa o wykonanie logo jest umową o dzieło?
Tak, to jest umowa o dzieło. Mamy bowiem do czynienia z konkretnym rezultatem – wytworem prac grafika.
Czy prowadzenie rekrutacji jest umową o dzieło?
Nie, umowa tego rodzaju jest umową o świadczenie usług bo istotne jest tutaj staranne działanie rekrutera. Co prawda, przy umowie takiej może nastąpić rezultat w postaci wyłonienia odpowiedniego kandydata, ale rezultat ten nie jest tak ważny jak sam proces prowadzenia rekrutacji.
Umowa o dzieło a ubezpieczenia społeczne
Umowa o dzieło nie jest tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Artykuł 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie wskazuje na ten typ umowy jako kwalifikujący do obowiązkowych ubezpieczeń. Podobnie, umowa o dzieło nie stanowi tytułu do ubezpieczeń zdrowotnych. Inaczej będzie natomiast w przypadku umowy zlecenia, a granica między umową o dzieło i umową zlecenia jest nieostra.
Proszę też mieć na uwadze, że ZUS może kwestionować ważność czynności prawnej, stanowiącej podstawę zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i podstawę wymiaru składek. Podstawą zakwestionowania, że strony wiąże umowa o dzieło będzie to, że zawarcie takiej umowy np. zmierza do obejścia prawa czyli uniknięcia zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. W orzecznictwie również wielokrotnie podkreślono, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych może także, bez względu na nazwę umowy i jej postanowienia wskazujące na charakter stosunku prawnego, którym strony zamierzały się poddać, ustalić jej rzeczywisty charakter i istniejący tytuł ubezpieczenia. Decydując się zatem na zawarcie takiej umowy warto dokładnie przenalizować prawa i obowiązki stron w celu prawidłowej kwalifikacji prawnej umowy, bo skutki zwłaszcza z perspektywy kontroli ZUS przeprowadzonej po kilku latach, mogą nas niemile rozczarować.
Obowiązek zgłoszenia umowy o dzieło do ZUS
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych przewiduje wymóg zgłoszenia przez płatnika składek albo osobę fizyczną zlecającą dzieło do ZUS faktu zawarcia umowy o dzieło. Obowiązek ten winien zostać wykonany w terminie 7 dni od dnia zawarcia tej umowy. Istnieją jednak pewne wyjątki. Nie ma bowiem powinności zgłoszenia do ZUS jeżeli umowa o dzieło:
• została zawarta z własnym pracownikiem,
• zawarta jest z osobą prowadzącą działalność gospodarczą, która realizuje obowiązki wynikające z tej umowy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej;
• wykonywana jest co prawda na rzecz własnego pracodawcy, natomiast zawarta została z innym podmiotem.
Opodatkowanie umowy o dzieło
Umowa o dzieło, a w zasadzie przychody osiągane z jej wykonywania, mogą być różnorako opodatkowane. Po pierwsze stanowić one mogą przychody o jakich mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych o ile są uzyskiwane od:
- osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,
- właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora – jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością,
- przedsiębiorstwa w spadku.
Wykonawca musi ponadto realizować umowę osobiście, bez udziału osób trzecich.
Jeżeli jednak umowa o dzieło została zawarta z innym podmiotem, niż wyżej wymieniony, to przychody z jej wykonywania będą zaliczane do przychodów z innych źródeł w rozumieniu art. 10 ust 1. pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Inaczej będę opodatkowane też przychody uzyskiwane na podstawie umów o dzieło, jeżeli wykonawca zawiera je i realizuje w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Wówczas przychody te stanowić będą bowiem przychody z działalności gospodarczej.
Jak Państwo mogą wywnioskować z powyższego wpisu samo nazwanie umowy – umową o dzieło może się okazać niewystarczające dla wywołania skutków jakim często, w zamyśle samych stron, jest uniknięcie konieczności zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Również sposób opodatkowania może być różny w zależności od tego czy umowa jest zawierana z wykonawcą prowadzącym działalność gospodarczą czy też nie i zależny od kto jest drugą stroną takiej umowy. Warto zatem przed podpisaniem takiej umowy dobrze zastanowić się nad jej rzeczywistym charakterem.
