Rozwiązanie umowy dożywocia

Umowa dożywocia musi zostać zawarta pomiędzy stronami w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności. O jej dokładniej treści i zakresie świadczeń należnych dożywotnikowi każdorazowo stanowi sama umowa dożywocia. Możliwa jest zamiana wszystkich lub części tych świadczeń na rentę bądź też – w wyjątkowych przypadkach możliwe jest także rozwiązanie umowy dożywocia. O tym kiedy i w jaki sposób może do tego dojść, czy możliwe jest rozwiązanie umowy dożywocia u notariusza, dowiecie się Państwo z poniższego wpisu.

Umowa dożywocia

Umowa dożywocia uregulowana została w art. 908 kodeksu cywilnego. Paragraf pierwszy tego przepisu mówi, że jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie, powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Dodatkowo umowa dożywocia może obejmować również ustanowienie na rzecz zbywcy użytkowania, służebności osobistej lub też uprawnienie zbywcy do powtarzających się świadczeń wyrażonych w pieniądzach lub rzeczach oznaczonych gatunkowo.
Podmiotem zobowiązanym wobec dożywotnika jest przede wszystkim nabywca nieruchomości ale nie tylko gdyż każdy inny nabywca własności nieruchomości przeniesionej pierwotnie w zamian za prawo dożywocia też będzie podmiotem zobowiązanym do wypełniania świadczeń z umowy.
Przedmiotem umowy dożywocia może być każda nieruchomość (gruntowa lub lokalowa), udział we współwłasności nieruchomości, jak też prawo użytkowania wieczystego. Nie możne być natomiast spółdzielcze prawo do lokalu.
Na marginesie akcentuję, że zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 pkt 1 lit e) ustawy z dnia 9.9.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych podatkowi temu podlega zawarcie umowy o dożywocie.
Rozwiązanie umowy o dożywocie jest możliwe ale rozwiązanie to należy stosować w ostateczności, o czym będzie szerzej mowa poniżej.

Rozwiązanie umowy dożywocia
Zgodnie z art. 913 kodeksu cywilnego jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień. W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie. Kodeks nie kataloguje w żaden sposób wyjątkowych wypadków pozostawiając ocenę ich wystąpienia sądowi. Przykładem takiego wyjątkowego wypadku może być krzywdzenie dożywotnika i zła wola po stronie jego kontrahenta – nabywcy nieruchomości (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 2010 r., sygn.akt IV CSK 32/10) bądź też porzucenie nieruchomości przez nabywcę bez zamiaru powrotu i pozostawienie dożywotnika bez opieki i bez świadczeń, których zakres określa umowa (tak. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2005 r. w sprawie IV CK 645/04).
Rozwiązanie umowy dożywocia następuje wyrokiem sądu, który ma charakter konstytutywny. Z chwilą uprawomocnienia się takiego wyroku wygasa prawo dożywocia i następuje powrotne przejście własności na dożywotnika – zbywcę nieruchomości.

Rozwiązanie umowy o dożywocie nie stanowi podstawy do wystąpienia o zwrot 2-proc. podatku od czynności cywilnoprawnych

Niezależnie od powyższego trzeba pamiętać, że skoro umowa o dożywocie rodzi określone obowiązki to nie można zaniechać ich wykonywania. W przypadku niewykonywania uprawnień z tytułu umowy dożywocia dożywotnik, obok żądania zamiany dożywocia na rentę i rozwiązania umowy, może dochodzić na drodze sądowej świadczeń wymagalnych, jak też może żądać naprawienia szkody będącej następstwem niewykonania lub nienależytego wykonania umowy dożywocia na zasadach ogólnych (art. 471 kodeksu cywilnego) – tak też Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 4 grudnia 2019 r., sygn.akt I ACa 593/18.