Od 1 stycznia 2023 roku weszły w życie regulacje przewidziane w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z 27.11.2019 r. zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG z 5.4.1993 r., dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/29/WE oraz dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia przepisów UE dotyczących ochrony konsumenta. Dyrektywa ta jest znana jako Dyrektywa Omnibus bądź – jeszcze krócej jako Omnibus. Wprowadza ona dość duże zmiany jakościowe, a jej celem jest ochrona kupujących przed nieuczciwymi praktykami ze strony sprzedawców.
Poniżej przybliżę je Państwu.
Omnibus
Ogólne informacje.
Państwa członkowskie zobowiązane były przyjąć przepisy niezbędne do wykonania Dyrektywy Omnibus do dnia 28 listopada 2021 r., a przepisy miały być stosowane od dnia 28 maja 2022 r. W rzeczywistości ustawa implementująca przepisy do krajowego porządku prawnego tj. ustawa o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw została uchwalona w dnu 1 grudnia 2022 r., ogłoszona w Dzienniku Ustaw pod poz. 2581 w dniu 12 grudnia 2022 r. i weszła w życie z dniem 1 stycznia 2023 r.
Jak wskazano w uzasadnieniu ustawy Dyrektywa Omnibus ma na celu wzmocnienie skuteczności obowiązujących przepisów konsumenckich oraz unowocześnienie i ulepszenie niektórych instrumentów ochrony interesów konsumentów w kontekście dynamicznie postępującej cyfryzacji gospodarki.
W rezultacie Omnibus przewiduje zmiany w kilku głównych ustawach regulujących obszar ochrony konsumentów w Polsce tj. m.in. w tytułowej ustawie o prawach konsumenta, ustawie przeciw nieuczciwym praktykom rynkowym, ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów, jak również w ustawie o informowaniu o cenach towarów i usług.
Nowe przepisy obejmują zarówno sklepy internetowe, jak i stacjonarne, ale także pokazy i wszelkiego rodzaju wycieczki, jeżeli w ich trakcie następuje sprzedaż produktów.
Warto wiedzieć, że unijna dyrektywa omnibus wymusiła również wprowadzenie sankcji na przedsiębiorców nie przestrzegających wprowadzonych przepisów i tak, jeżeli przedsiębiorca nie będzie wykonywał określonych obowiązków, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej może nałożyć na niego, w drodze decyzji, karę pieniężną do wysokości 20 000 zł. Zaś w przypadku gdy nie wykona ich, co najmniej trzykrotnie w okresie 12 miesięcy, licząc od dnia, w którym stwierdzono naruszenie tych obowiązków po raz pierwszy, kara może wynieść aż 40 000 zł.
Dyrektywa Omnibus
Najniższe ceny produktów.
Wydaje się, że taką najbardziej zauważalną zmianą jest ta w zakresie informowania przez sprzedawców o obniżce cen produktu. Nic tak bowiem nie przekonuje konsumentów do zakupu jak najniższa cena. Dlatego też sprzedawcy często najpierw zawyżali ceny towarów, aby potem sztucznie je obniżyć w ramach organizowanych wyprzedaży. Konsumenci tak naprawdę nie mieli w tej sytuacji żadnej realnej możliwości poznania prawdziwych historycznych cen produktów i niejednokrotnie nabywali je wierząc, że ma to miejsce naprawdę w promocyjnej cenie. Obecnie sytuacja ulegnie zasadniczej zmianie. Dyrektywa Omnibus wprowadziła bowiem regułę, zgodnie z którą, obok informacji o obniżonej cenie towaru lub usługi, musi zostać przedstawiona także informacja o najniższej cenie tego towaru lub usługi, jaka obowiązywała w okresie nie krótszym niż 30 dni przed wprowadzeniem obniżki. Implementacja przepisów wynikająca z dyrektywy Omnibus w tym zakresie nastąpiła poprzez zmianę art. 4 ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług.
Jeśli dany towar lub usługa został wprowadzony do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni obecnie w myśl przepisów dyrektywy Omnibus należy podawać informację o jego najniższej cenie, która obowiązywała w okresie od dnia startu jego sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki. Takie zestawienie historycznych cen produktów czy inaczej historia cen pozwoli potencjalnemu nabywcy zorientować się czy rzeczywiście ma do czynienia z prawdziwą ofertą zakupową czy tylko nieuczciwością sprzedawcy.
Dyrektywa Omnibus pozwala Państwom członkowskim wprowadzić inne przepisy dla towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności. W rezultacie polska ustawa stanowi, że w przypadku produktów ulegających szybkiemu zepsuciu lub posiadających krótki termin przydatności, obok obniżonej ceny trzeba zamieścić informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki. Poprzednia cena produktu w dłuższej perspektwie czasowej w tej grupie produktów nie będzie musiała być widoczna.
Nadmienić należy na marginesie, że z dniem 1 styczna 2023 r. weszło w życie także rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z 19 grudnia 2022 r. dotyczące obowiązku uwidaczniania, obok ceny i ceny jednostkowej, również informacji o obniżonej cenie towaru lub usługi. Przepisy w nim zawarte skutkować mają łatwiejszym porównywaniem cen w sklepach. Stanowią one, że cenę, cenę jednostkową lub informację o obniżonej cenie uwidacznia się na danym towarze, bezpośrednio przy towarze lub w bliskości towaru, którego dotyczy cena, cena jednostkowa lub informacja o obniżonej cenie, w miejscu ogólnodostępnym i dobrze widocznym dla konsumentów.
Jeżeli przedsiębiorca prowadzi sklep internetowy musi pamiętać, że Omnibus wymaga aby informować kupującego, że cena, którą widzi, została wygenerowana w zasadzie dla niego przez algorytm i może różnić się od ceny, którą zobaczy za parę dni lub z innego urządzenia.
Dyrektywa Omnibus
Fałszywe opinie.
Dyrektywa Omnibus przewiduje również konieczność zwalczania nieuczciwych opinii. Jak wskazano w treści Preambuły „Przy podejmowaniu decyzji o zakupie konsumenci w coraz większym stopniu polegają na opiniach i rekomendacjach innych konsumentów. Zatem gdy przedsiębiorcy zapewniają dostęp do opinii konsumentów o produktach, powinni oni informować konsumentów, czy ustanowiono procesy i procedury mające zapewnić, aby publikowane opinie pochodziły od konsumentów, którzy rzeczywiście używali produktów lub je kupili. Jeżeli ustanowiono takie procesy lub procedury, przedsiębiorcy powinni udzielać informacji na temat sposobu przeprowadzania kontroli i wyraźnie informować konsumentów o tym, jak opinie są przetwarzane, na przykład, czy zamieszcza się wszystkie opinie, zarówno pozytywne, jak i negatywne, czy opinie te są sponsorowane lub czy mają na nie wpływ stosunki umowne z przedsiębiorcą”.
Omnibus przeszkodzi zatem w publikowaniu opinii przez opłacanych copywriterów i przeszkodzi w usuwaniu tych negatywnych.
Pomimo obowiązywania tych regulacji, jakież było moje zdziwienie gdy w dniu 5 stycznia 2023 r. sama otrzymałam ofertę od firmy, która proponowała mi swoje usługi związane z pozyskiwaniem i publikacją opinii na Google Maps. W mojej ocenie zdarzenie to świadczy o tym, że mechanizmy ochronne, które wprowadza Dyrektywa Omnibus mają sens, bo pozwalają nas chronić przed manipulacją, w trakcie podejmowania naszych decyzji zakupowych, za pomocą nieprawdziwych opinii.
Jedynie na marginesie wspomnę, że jeszcze przed implementacją dyrektywy Omnibus, walkę z fałszywymi opiniami podjął Prezes UOKiK. Głośno było o wielotysięcznych karach dla dwóch firm, które świadczyły usługi związane z opiniami umieszczanymi w portalach takich jak Tripadvisor, Ceneo, Oferteo i ZnanyLekarz. Podstawą ich ukarania było stwierdzenie, iż działania te naruszają zbiorowe interesy konsumentów.
Omnibus chroni seniorów
Dyrektywa omnibus chroni także w szczególny sposób seniorów, którzy często dokonują transakcji w czasie pokazów, wycieczek lub w kontaktach z przedstawicielami odwiedzającymi ich domy. Omnibus wymógł zmiany w polskich przepisach w taki sposób, że mamy obecnie regulacje, zgodnie z którymi umowa dotycząca usług finansowych nie może być zawarta podczas pokazu lub wycieczki. Zakaz ten obejmuje także zawarcie umowy dotyczącej usług finansowych, związanej bezpośrednio z ofertą złożoną podczas pokazu lub wycieczki w celu realizacji umowy sprzedaży. Umowa dotycząca usług finansowych zawarta niezgodnie z powyższymi regulacjami będzie nieważna.
Za sprawą dyrektywy Omnibus konsument będzie mógł także łatwiej odstąpić od umowy jeżeli zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu albo w trakcie wycieczki.
W takich sytuacjach termin do odstąpienia od umowy wynosi 30 dni.
Dyrektywa omnibus a pozycjonowanie produktów
Pozycjonowanie produktów jest bardzo istotne dla sprzedaży online, albowiem bezpośrednio przekłada się na zwiększenie zainteresowania danym produktem. Warto zatem wiedzieć, iż Omnibus wprowadza obowiązek informowania konsumentów o technikach stosowanych do korygowania lub obniżania pozycji nie później niż w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową.
Co więcej, Omnibus wymaga także ujawniania płatnej reklamy lub innych opłat dokonanych w celu uzyskania wyższego plasowania produktów w ramach wyników wyszukiwania. Konsument będzie musiał zostać poinformowany o tym, jakie parametry decydują o tym, które oferty zobaczy jako pierwsze.
Dyrektywa Omnibus eliminuje także praktyki nabywania masowo biletów z użyciem botów na przykład na wydarzenia sportowe i następnie odsprzedawania tak nabytych biletów dalej. W wyniku zmian konsumenci będą mieli szansę nabywać je wprost od organizatora.
Jak Państwo widzą Omnibus pozwoli nam jako konsumentom poznać najniższe ceny produktów w ciągu ostatnich 30 dni i pozwoli wierzyć, że opinie, które czytamy o produkcie czy usłudze są rzeczywiście prawdziwe. To na pewno pozytywna zmiana, którą odczujemy wszyscy.
