18.04.2024.
Spadek z zagranicy może rodzić obowiązek podwójnego opodatkowania. Spadkobierca często musi zapłacić podatek w kraju spadkodawcy, ale także w Polsce.
Często słysząc o testamencie usłyszycie Państwo także takie pojęcie jak wydziedziczenie. Instytucja ta jest szczegółowo uregulowana w kodeksie cywilnym i pociąga za sobą bardzo niekorzystne dla wydziedziczonego skutki.
Z jakich przyczyn może nastąpić wydziedziczenie, jak tego dokonać i jakie konsekwencje się z tym wiążą dowiecie się Państwo z niniejszego wpisu.
Wydziedziczenie
W pierwszej kolejności wskazać trzeba, że wydziedziczenie może nastąpić tylko w ważnym testamencie. Testament w zasadzie może się ograniczać tylko do wydziedziczenia, nie musi zawierać innych rozrządzeń spadkodawcy na wypadek śmierci. Wydziedziczenie musi całkowicie być bezwarunkowe, nie można uzależnić go od spełnienia bądź niespełnienia określonych przesłanek, nie może być również ograniczone terminem.
Wydziedziczenie, zgodnie z brzmieniem art. 1008 kodeksu cywilnego, jest możliwe jeżeli uprawniony do zachowku:
• wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
• dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
• uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Inne niż wymienione przyczyny czynią wydziedziczenie bezskutecznym.
Wydziedziczenie powinno być skonkretyzowane podmiotowo, a więc obejmować wskazanie konkretnej osoby, której ono dotyczy.
Jak wskazano w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 14 września 2020 r., sygn.akt I ACa 49/19 aby wydziedziczenie było skuteczne spadkodawca winien opisać w testamencie przykłady konkretnych zachowań uprawnionego do zachowku, które wypełniałyby ustawowe przesłanki, nie jest zaś wystarczające posłużenie się ogólnymi sformułowaniami, bez wskazania konkretnych zachowań lub rodzaju obowiązków. Oznacza to, że przyczyna wydziedziczenia powinna zostać w testamencie sformułowana in concreto (być jednoznacznie sformułowana i opisana, z powołaniem się na konkretne przypadki), a nie podana in abstracto (bez odwołania się do konkretnych przykładów).
Wydziedziczenie będzie nieskuteczne, jeżeli jego przyczyna nie wynika z treści testamentu – nawet gdyby w rzeczywistości przyczyna wydziedziczenia zachodziła.
Przesłanki usprawiedliwiające wydziedziczenie powinny istnieć co najmniej w momencie sporządzania przez spadkodawcę testamentu wydziedziczającego.
Wydziedziczenie w testamencie może zostać odwołane poprzez odwołanie tegoż testamentu.
Ponieważ uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych jest statystycznie najczęstszą przyczyną wydziedziczenia zwrócę tylko uwagę na stanowisko wyrażone w orzecznictwie, zgodnie z którym spadkodawca, z uwagi na swoją postawę względem spadkobiercy uprawnionego do zachowku i brak jakiegokolwiek zainteresowania tym spadkobiercą, nie może skutecznie wydziedziczyć tego spadkobiercy wskazując, że ten ostatni niedopełniał względem niego obowiązków rodzinnych ( tak np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 15.4.2015 r., I ACa 985/14).
Wydziedziczenie nie obejmuje zstępnych wydziedziczonego.
Co znaczy wydziedziczyć
Na pytanie co znaczy wydziedziczyć należy odpowiedzieć, że wydziedziczenie jest po prostu szczególną okolicznością wyłączającą prawo do zachowku. Stanowi ono wyraz podjętej przez spadkodawcę decyzji o pozbawieniu danej osoby określonych korzyści, jakie by jej przypadły ze spadku, o ile spełnione zostaną przesłanki związane z negatywnym zachowaniem w stosunku do spadkodawcy bądź osoby mu bliskiej.
Wydziedziczenie jest pozbawieniem zachowku, a nie innych uprawnień przysługujących określonym osobom na wypadek śmierci spadkodawcy.
Aby wydziedziczenie było ważne i skuteczne muszą być łącznie spełnione następujące przesłanki:
• musi być dokonane go w ważnym testamencie,
• dokonane z przyczyny wymienionej w art. 1008 kodeksu cywilnego,
• nie może nastąpić przebaczenie przez spadkodawcę osobie wydziedziczanej.
Kogo można wydziedziczyć
Zgodnie z art. 1008 kodeksu cywilnego, już wcześniej przywołanym wydziedziczyć można zstępnych, małżonka i rodziców.
Nie ma potrzeby wydziedziczenia takiej osoby, której nie przysługuje roszczenie o zachowek, a więc na przykład osobie uznanej za niegodną dziedziczenia, albo takiej której która zrzekła się dziedziczenia.
Precyzyjnie zatem na pytanie kogo można wydziedziczyć należałoby odpowiedzieć, że wydziedziczenie objąć może zstępnych, małżonka i rodziców spadkodawcy, którzy w danej sytuacji byliby powołani z mocy ustawy do dziedziczenia.
Wydziedziczenie a zachowek
Mówiąc o wydziedziczeniu należy wyjaśnić czym jest tzw. testament negatywny, a to z tego względu, że testament negatywny nie stanowi wydziedziczenia określonego w art. 1008 kodeksu cywilnego. Testament ten to wyłączenie danej osoby od dziedziczenia. Jego skutkiem jest co do zasady dziedziczenie ustawowe z pominięciem wyłączonego. Jest to takie rozrządzenie, w którym spadkodawca nie podał przyczyny wyłączenia od dziedziczenia, bądź też takie, w którym przyczyna ta nie mieści się w dyspozycji art. 1008 kodeksu cywilnego.
Jak wskazuje się w judykaturze wyłączenie od dziedziczenia testamentem negatywnym nie pozbawia takiego spadkobiercy prawa do zachowku (tak uchwała Sądu Najwyższego z 10.4.1975 r., sygn.akt III CZP 14/75).
O zachowku przeczytać Państwo więcej tutaj.
W myśl art. 1010 § 1 kodeksu cywilnego spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Przebaczenie spadkobiercy może nastąpić także po wydziedziczeniu go w testamencie i do swej skuteczności nie wymaga zachowania formy testamentowej (tak uchwała Sądu Najwyższego z 19.10.2018 r., sygn.akt III CZP 37/18).
Mam nadzieję, że po lekturze tego wpisu będą Państwo już mieli świadomość czym jest wydziedziczenie.
