Branża budowlana jest tą, w której ryzyko występowania różnego rodzaju wypadków jest dość duże, dlatego też ustawodawca uregulował kwestie odpowiedzialności za szkody powstałe na terenie budowy. Artykuł 652 kodeksu cywilnego zawiera regulację, zgodnie z którą jeżeli wykonawca przejął protokolarnie od inwestora teren budowy, ponosi on aż do chwili oddania obiektu odpowiedzialność na zasadach ogólnych za szkody wynikłe na tym terenie. Niniejszy wpis ma przybliżyć Państwu zasady tejże odpowiedzialności.
Teren budowy
Kodeks cywilny nie zawiera ustawowej definicji terenu budowy pomimo, że art. 652 statuując odpowiedzialność wykonawcy do tegoż pojęcia wprost się odnosi. Postuluje się zatem pomocnicze odwołanie się do definicji ustalonej w przepisach ustawy Prawo budowlane celem skonkretyzowania jego znaczenia, i tak art. 3 pkt 10 tejże ustawy stanowi, że za teren budowy należy uważać przestrzeń, w której prowadzi się roboty budowlane, a także przestrzeń zajmowaną przez urządzenia zaplecza budowy. Warto wiedzieć, że w orzecznictwie administracyjnym wyraźnie podkreślono, iż mimo faktu, że kwestia zaplecza budowy, jako obszaru wchodzącego w skład terenu budowy, uregulowana jest w ustawie Prawo budowlane, to i tak odpowiedzialność za ewentualne szkody wyrządzone właścicielom nieruchomości sąsiednich przez naruszenie przepisów z zakresu odpowiedniej organizacji zaplecza budowy zasadza się na przepisach prawa cywilnego, a nie prawa administracyjnego (por. wyrok WSA w Warszawie z 23.4.2014 r., wydany w sprawie VII SA/Wa 152/14).
Należy przyjąć, że teren budowy obejmuje nie tylko miejsce rzeczywistego prowadzenia robót ale także obszar nad i pod powierzchnią tego gruntu. W doktrynie podnosi się też, że przepis art. 652 k.c. znajduje również zastosowanie do przekazania wyodrębnionych i oznaczonych części terenu budowy, na których wykonawca prowadzi samodzielnie określone roboty, a nie tylko terenu robót jako całości ( tak np. „P. Drapała [w:] Kodeks cywilny, red. J. Gudowski, t. III, 2013, s. 354).
Protokolarne przekazanie placu budowy wykonawcy
Ustawodawca dla przyjęcia odpowiedzialności wykonawcy za szkody na ternie budowy wyraźnie wymaga formy protokolarnego przekazania, nie precyzując jednakże w żaden sposób jak ma wyglądać rzeczony protokół. Przyjmuje się, że wskazana w art. 652 k.c. forma protokolarna to forma pisemna, zastrzeżona jako forma ad eventum czyli dla wywołania określonych skutków prawnych. Pojęcia protokołu nie należy interpretować dosłownie. Co więcej, protokolarne przejęcie terenu budowy przez kierownika budowy jest jednym z jego podstawowych obowiązków wymienionym w art. 22 Prawa budowlanego. Protokół przejęcia przez kierownika terenu budowy, o którym mowa w tym przepisie, może przybrać albo formę wpisu do dziennika budowy albo formę odrębnego dokumentu – protokołu właśnie. Trzeba zatem w tym miejscu odpowiedzieć na pytanie czy przyjęcie terenu przez kierownika jest przejęciem protokolarnym w rozumieniu art. 652 k.c. Otóż, jeżeli inwestor przeniesie na wykonawcę swój obowiązek zapewnienia objęcia kierownictwa budowy przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane to wówczas przejęcie terenu budowy przez kierownika budowy będzie wiązało się z omawianym przeniesieniem odpowiedzialności za szkody na terenie budowy na wykonawcę.
Reasumując, samo faktyczne tylko przejęcie terenu budowy nie spowoduje, że art. 652 k.c. znajdzie zastosowanie względem wykonawcy.
Zakres odpowiedzialności wykonawcy
Kwestię zasad odpowiedzialności stron z tytułu nienależytego wykonania lub niewykonania zobowiązań wynikających z umowy o roboty budowlane regulują przepisy Kodeksu cywilnego, w tym art. 652 w związku z odpowiednimi przepisami o odpowiedzialności deliktowej, bardzo często z art. 435 kodeksu cywilnego lub postanowienia umowy. Zwyczajowo bowiem odpowiedzialność wykonawcy jest regulowana dość szczegółowo w umowach o roboty budowlane.
Odpowiedzialność wykonawcy określona w art. 652 k.c. obejmuje zarówno odpowiedzialność wobec osób trzecich, jak i odpowiedzialność wobec stron uczestniczących w procesie budowlanym. Dotyczy ona zarówno szkód na osobie, jak i szkód na mieniu. W nauce prawa wskazuje się, że odesłanie z art. 652 k.c. do zasad ogólnych odpowiedzialności dotyczy również reguł odnoszących się do ustalania zaistnienia, a także wysokości szkody powstałej na terenie budowy, za którą odpowiedzialność ponosi wykonawca. W przypadku szkody na mieniu wyrządzona na terenie budowy podlega naprawieniu na zasadzie pełnego odszkodowania przewidzianej w art. 361 § 2 k.c. (tak M. Żółtko, Odpowiedzialność wykonawcy za szkody powstałe na terenie budowy w świetle art. 652 KC, Warszawa 2021).
Jeżeli zaś chodzi o ramy czasowe odpowiedzialności wykonawcy to okres, w którym wykonawca ponosi przedmiotową odpowiedzialność zależy od czasu realizacji umowy na roboty budowlane. Wykonawca bowiem, w myśl art. 647 k.c., odpowiada za szkody wyrządzone aż do dnia oddania przewidzianego w tej umowie obiektu.
Ponieważ zakres odpowiedzialności wykonawcy został określony przez ustawodawcę w treści art. 652 kodeksu cywilnego bardzo ogólnie, mam nadzieję, że udało mi się nieco przybliżyć Państwu tę problematykę.
