Polacy, którzy pracowali poza granicami kraju i nabyli prawo do emerytury, a następnie zmienili miejsce zamieszkania na kraj ojczysty mogą pobierać emeryturę wypłacaną im przez organ tego państwa w Polsce. Wynika to z m.in. z faktu, że korzystanie ze świadczeń ubezpieczenia społecznego nie wymaga zamieszkiwania w państwie wypłacającym te świadczenia. Kwestia jak przedmiotowe świadczenie jest opodatkowane jest regulowana w stosownych zapisach wiążących Polskę umów międzynarodowych.
Poniżej postaram się przybliżyć to zagadnienie na przykładzie osoby, której przysługuje emerytura wypłacana przez organ emerytalny Francji lub Niemiec.
Ogólne zasady opodatkowania
Zgodnie z treścią art. 10 ust 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych emerytura stanowi źródło przychodów. Jako taka podlega opodatkowaniu tym podatkiem. W trakcie roku kalendarzowego istnieje obowiązek uiszczania zaliczek na poczet podatku dochodowego. Tak samo jak w przypadku zaliczek od polskich emerytur, tak i emerytur zagranicznych ich opodatkowanie wiąże się z stosowaniem przewidzianych ustawą stawek podatkowych. Stosownie do treści art. 32 tejże ustawy zaliczki wynoszą 17 % lub 32 % dochodu osiągniętego w danym miesiącu.
Państwo, w którym emerytura podlega opodatkowaniu
Osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów. Art. 3 ust 1 a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje osobę fizyczną, która:
1)posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
2)przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Co istotne obie powyższe przesłanki powodujące ustalenie miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mają charakter rozłączny, a zatem wystarczy spełnienie tylko jednej z nich, aby uznać, że dana osoba podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce.
Jedynie na marginesie zaakcentować należy, że w świetle przytoczonej regulacji osoby zagraniczne, przebywające w Polsce dłużej niż 183 dni w roku podatkowym będą podlegać nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce ale jednocześnie mogą mieć one też ustalone miejsce zamieszkania w swoim państwie na podstawie przepisów tego państwa. W celu rozstrzygnięcia w jakim państwie będą opodatkowane ich dochody należy sięgać do treści stosowanych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Wracając jednakże do obywateli polskich warto pamiętać, że choć w świetle przytoczonej regulacji obowiązkowi podatkowemu podlegają wszystkie dochody, niekoniecznie otrzymywana tutaj emerytura zagraniczna będzie opodatkowana w Polsce. O tym decydują bowiem przepisy umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Może się bowiem zdarzyć, że przepisy podatkowe innego państwa będą wskazywały, że wypłacane świadczenie podlega opodatkowaniu w tymże państwie. Jeżeli do takiej sytuacji dojdzie rozwiązania należy poszukiwać właśnie w treści odpowiedniej umowy międzynarodowej regulującej kwestie unikania podwójnego opodatkowania.
W przypadku Francji akurat przepisy umowy wprost wskazują na opodatkowanie emerytury w Polsce, jeżeli osoba ją pobierająca tu zamieszkuje. Przesądza o tym art. 18 umowy zawartej między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Republiki Francuskiej w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu w zakresie podatków od dochodów i majątku z dnia 20 czerwca 1975 r., przewidujący ogólną regułę, że emerytury i podobne wynagrodzenia z tytułu poprzedniego zatrudnienia, wypłacane osobie zamieszkałej w jednym umawiającym się państwie, podlegają opodatkowaniu tylko w tym państwie. Powyższa reguła znajduje odzwierciedlenie w orzecznictwie czego przykładem może być chociażby teza wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Katowicach z dnia 23 grudnia 1996 r. w sprawie o sygn.akt SA/Ka 2353/95, zgodnie z którą „stosownie do treści art. 18 i 19 ust. 2 umowy między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Republiki Francuskiej w sprawie zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu w zakresie podatków od dochodów i majątku z dnia 20 czerwca 1975 r. renty i emerytury i podobne wynagrodzenia z tytułu poprzedniego zatrudnienia, wypłacane osobie zamieszkałej w jednym umawiającym się Państwie, podlegają opodatkowaniu tylko w tym Państwie. Jednakże te renty i emerytury podlegają opodatkowaniu tylko w drugim umawiającym się Państwie, jeżeli ich odbiorca ma w tym Państwie miejsce zamieszkania i posiada jego obywatelstwo”.
Z kolei, w większości przypadków emerytura niemiecka wypłacana osobie zamieszkałej w Polsce, będzie opodatkowana w Niemczech. Wynika to z innych uregulowań zawartych w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania. Mianowicie art. 18 ust 1 i 2 umowy z dnia 14 maja 2003 r. między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od majątku stanowią, że emerytury i podobne świadczenia lub renty, otrzymywane przez osobę mającą miejsce zamieszkania w umawiającym się państwie z drugiego umawiającego się państwa, podlegają opodatkowaniu tylko w tym pierwszym państwie. Aczkolwiek ust 2 tej umowy stanowi, iż bez względu na postanowienia ust. 1, płatności otrzymywane przez osobę mającą miejsce zamieszkania w jednym umawiającym się państwie z obowiązkowego systemu ubezpieczeń socjalnych drugiego umawiającego się państwa, podlegają opodatkowaniu tylko w drugim państwie. Jeżeli zatem emerytura niemiecka została przyznana w ramach podlegania tam obowiązkowemu systemowi ubezpieczeń społecznych będzie ona zawsze opodatkowana w Niemczech nawet jeżeli emeryt będzie stale zamieszkiwał na terenie Polski. I odwrotnie, gdyby polski emeryt pobierający emeryturę z ZUS podlegał obowiązkowi podatkowemu w Niemczech, w świetle powyższej regulacji emerytura ta byłaby opodatkowana wyłącznie w Polsce.
Pobór zaliczek na podatek
Do poboru zaliczek miesięcznych jako płatnicy są obowiązane osoby prawne i ich jednostki organizacyjne, które dokonują wypłaty emerytur z zagranicy. Jeżeli zatem emerytura z Francji będzie wypłacana polskiemu emerytowi na rachunek bankowy w tutejszym banku to ta instytucja właśnie będzie pobierała zaliczki na podatek dochodowy.
Aczkolwiek art. 35 ust 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych obliguje bank do stosowania się do postanowień umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawartej z państwem, z którego pochodzą te emerytury. Tym samym jeżeli z umowy wynika, że emerytura nie podlega opodatkowaniu w Polsce jak ma to miejsce w przypadku emerytury wypłacanej przez niemiecką instytucję emerytalną bądź jest zwolniona z opodatkowania, to bank nie ma prawa pobierać zaliczki na podatek. Z kolei – powtórzę raz jeszcze – w przypadku emerytury wypłacanej z Francji bank ma ustawowy obowiązek zaliczkę tę pobrać.
W przypadku emerytur wypłacanych przez instytucje emerytalne innych państw każdorazowo należy przeanalizować zapisy umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania łączącej Polskę z tym Państwem. Dopiero bowiem lektura tego aktu prawnego pozwoli ustalić czy emerytura będzie opodatkowana w Polsce.
